Cognitieve overlading = ongevallen

Hendrickx-opinieAnesthesioloog Hans Hendrickx verwondert zich al meer dan 30 jaar over systemische oorzaken van ongevallen in ziekenhuizen.[ 

 

Autorijdend telefoneren leidt tot meer ongevallen. Waarom dwingen IGZ en raden van bestuur ‘de zorg’ dan toch om meer te multitasken?

IGZ schuwt niet om aangifte te doen bij links-rechtsverwisseling en raden van bestuur om dienstaanwijzingen te geven bij invoering van slechte software. Dit, ondanks het feit dat meer regels, protocollen en ingewikkelder werkomgevingen leiden tot cognitieve overlading en dus tot meer ongevallen. Iedere professional weet, dat als je moet werken met slechte computerinfrastructuur, slechte software, storende telefoontjes, voortdurende onderbrekingen, en je dan ook nog talloze vinkjes moet zetten bij overdrachten,  je echt niet meer weet of het nu ook weer ging om het linker- of het rechterbeen. Dit is cognitieve overlading en dat leidt tot meer ongevallen, disfunctioneren en ziekte.  Dit is precies wat niet de bedoeling kan en mag zijn. De zorg moet simpeler.

In de anesthesie hebben we geleerd dat vooral technische oplossingen en ervaring van verpleegkundigen en dokters bijdragen aan afname van ongevallen, níet meer protocollen en regels. Dit is ook de les in de luchtvaart. Mensen maken fouten en die voorkom je vooral door technische oplossingen, ervaring en focus. Een piloot laat je ook niet elke popnagel van het vliegtuig controleren. De kunst is dus om de werkomgeving aan te passen, zodat de mens minder de fout in gaat. Je moet de omgeving fool-proof maken. Dat kan door alarmen, zoals in de anesthesie, maar ook door echt faciliterende expert software zoals in administratie of voorschrijf-software met alarm voor allergie, of een eenvoudige time-out voor het begin van een operatie.

Helaas blijkt, dat van alle ICT 40 tot 70 procent onvoldoende kwaliteit heeft. Dat geeft techno-stress en daardoor cognitieve overlading. Mijn ervaring, werkend op vijf continenten, is dat ICT maar al te vaak leidt tot méér in plaats van minder fouten. Terecht stelt de Rekenkamer in 2007 over ICT ‘get real’. Magisch denken is obsoleet en onprofessioneel. ICT moet faciliterend zijn, niet obstruerend.

Met de kwaliteit van protocollen is het nauwelijks beter gesteld. Dat verbaast niet als je bedenkt dat een verantwoorde richtlijn minstens een jaar ontwikkeltijd en enkele 100-duizenden euro’s kost. Goed werk heeft tijd nodig. Wat moeten wij met al die ondermaatse protocollen en regels?

IGZ en bestuurders persoonlijk aansprakelijk stellen voor ongevallen door systemische cognitieve overlading is wellicht effectief om hen tot de orde van de dag te roepen. Hier hoort dan ook een analyse bij van bestuurlijk falen en machogedrag. Terecht heeft al in 2005 de Onderzoeksraad gewezen op de falende rol van IGZ en bestuur (pdf). Verstandiger zou het zijn als zij verantwoordelijk, faciliterend en in volle harmonie met het veld gaan optreden. Wij hebben gemeen dat wij allen mensen zijn, toch?

Delen