Fatale preventie
‘Fatale operatie na screening’, kopt Trouw. Zij leest hardop de eerste zin van het artikel: “De darmkankerscreening heeft het leven gekost van een man die helemaal geen kanker bleek te hebben.” “Zie je wel”, zegt ze voor zich uit starend. Hij luistert en wacht op meer woorden. Maar zij pakt de krant nog wat steviger vast, brengt deze dichter bij haar ogen en gaat verder met lezen. Na een paar momenten stilte citeert zij weer een zin: “Bij de invoering van dit bevolkingsonderzoek werd al rekening gehouden met slachtoffers, ook onder gezonde mensen.” Dan kijkt ze hem aan: “Ik denk écht niet dat ik meedoe.”
Knap staaltje van marketing: de zelfafnametest van het poeponderzoek wordt in een knalpaarse plastic enveloppe verstuurd met een logo dat afgeleid zou kunnen zijn van de vijf gekleurde ringen van de Olympische Spelen. Een donkerbruine of gitzwarte enveloppe had natuurlijk ook indruk gemaakt maar met deze troef je moeiteloos de reclamemakers van Kruidvat, Intertoys, Albert Heijn en DA af. Een dergelijke zending schuif je niet zomaar achteloos terzijde. Ook de knappe koppen achter het bevolkingsonderzoek naar borstkanker kunnen hiervan nog heel wat leren.
“Het lijkt me wel belangrijk dat je meedoet” zegt hij, “want jouw zus heeft darmkanker gehad.” Meer moet hij beslist niet zeggen. De verhalen zitten in haar hoofd geprent vanaf het rampzalige begin tot het dank-je-wel-feest tien jaar later. Ze zwijgt en lijkt te twijfelen. Dan vervolgt hij op zachte toon: “Volgens mij hebben mensen die veel vlees eten meer kans op darmkanker en jij lust graag vlees, met name rood vlees.” Hij voelt dat er nu gezwegen moet worden. Even heeft hij zelfs spijt van zijn woorden.
Ook de oproep zelf is oogstrelend vormgegeven: een plastic uitvouwpakketje met drie zakjes voor stap 1 (brief, folder), stap 2 (gebruiksaanwijzing, antwoordformulier) en stap 3 (zakje, retourenvelop). Tussen stap 2 en stap 3 zit het plastic buisje waar het om gaat; “Alleen aan het groene dopje draaien” staat bij stap 2 in zwarte letters op een zilverkleurige ondergrond, dezelfde kleur als van de retourenvelop. Wat mij betreft verdient de designer achter dit fantastische ontwerp een gouden poliepje.
Uit de brief: “Van elke 100 mensen zullen 4 tot 5 mensen in hun leven darmkanker krijgen. (…) Door het bevolkingsonderzoek kan darmkanker of een voorstadium daarvan vroegtijdig worden ontdekt en behandeld. Dit kan op langere termijn jaarlijks 2400 sterfgevallen aan darmkanker helpen voorkomen.” De folder doet er nog een schepje bovenop: “Elk jaar wordt bij 13.000 mensen darmkanker gevonden. In 2012 zijn 5300 mensen gestorven aan darmkanker. Van alle sterfgevallen aan kanker in 2012 was 12 procent te wijten aan darmkanker: 2800 mannen en 2500 vrouwen.” Rechts van deze tekst kijkt een gesoigneerde dame de lezer(es) aan alsof ze wil zeggen ‘wees verstandig en doe mee’. Twee mannen en een jongere vrouw achter haar lijken van niets te willen weten.
De onverdiend lage status van preventief onderzoek en preventie in het algemeen heeft alles te maken met het feit dat leed wat niet wordt geleden maar wordt voorkomen 0,0 gram weegt. Zelfs mensen die een pijnlijke tandheelkundige behandeling hebben ondergaan poetsen hierna lang niet altijd zorgvuldig hun tanden. Het hoogst bereikbare is dat preventie vanzelfsprekend onderdeel wordt van ons leven.
Cijfers overtuigen haar niet maar wat haar zus is overkomen misschien wel. “En stel dat er bloed wordt gevonden, wat uit de maag komt”, oppert ze; “je weet dat ik af en toe maagklachten heb, ik verdraag zelfs geen glas wijn meer.” Hij weet zo gauw niet hoe hij hierop moet reageren. “Ik zou de test pas doen nadat je een paar dagen geen vlees hebt gegeten”, zegt hij om de stilte te doorbreken. Het is geen reactie op wat zij zich afvraagt maar hij komt er mee weg. Ze lijkt overtuigd van het belang van de test maar zal hiermee nog wel even afwachten.
