Bedrieglijke kunst
In de tijd van Leonardo da Vinci (1452-1519), die zelf uitblonk in het maken van anatomische tekeningen, konden kunstenaars voor de geneeskunde van grote betekenis zijn. Nu de medische branche zichzelf uitdraagt als wetenschappelijke discipline heeft kunst hier weinig te zoeken. Dat is jammer, want in de artistieke sector richten zich steeds meer projecten op het domein dat dokters zich hebben toegeëigend.
Op de site www.medicijnfabriek.nl presenteert één van de Nederlandse initiatieven zichzelf als een “laagdrempelig kunstproject waarin gezondheid, verantwoordelijkheid, sociale cohesie en de zorg om natuur en milieu elkaar aan de werktafel ontmoeten.” Wat komt er in u op wanneer u dit leest? In de periode van 22 augustus t/m 3 oktober is dit kunstproject – geïnitieerd door ‘artistiek coördinator en directeur’ Martijn Engelbregt – trouwens te gast in het Bezoekerscentrum Sonsbeek te Arnhem.
Er is ook een ambulante versie van de Medicijnfabriek, waarvan de kunstenaar Pavèl van Houten de artistiek leider en coördinator is. Via een flyer beland ik op de indrukwekkende site van één van de sponsors: www.behringinstitute.com: “The Behring Institute has been collecting placebos for art.” Klinkt interessant! Onder ‘contact’ staat een telefoonnummer, maar dat is continu in gesprek. Bij het nummer van de Duitse vestiging krijg ik wel gehoor, zij het dat ik iemand van de medische faculteit in Dresden aan de lijn krijg, die nog nooit van de Medicijnfabriek heeft gehoord. Het begint mij wat te duizelen.
Het woord placebo’s roept bij mij de associatie op aan placebo’s die ik zelf als huisarts met een enigszins bezwaard geweten heb voorgeschreven. Het blijft een intrigerend fenomeen: klachten zonder verklaring werden door mij behandeld met pillen zonder werkzaam bestanddeel en toch voelde menigeen zich hiermee geholpen. De placebo’s waren behalve als witte capsules ook verkrijgbaar in de primaire kleuren: een laatste stuiptrekking van de kunst in de medische sector? Blauw, rood en geel deden het trouwens vaak beter dan wit.
De bedrieger van toen is nu zelf bedrogen. Het Behring Instituut komt uit het brein van een kunstenaar. Als dokter voel ik mij bedrogen en beschaamd omdat ik zo gemakkelijk te bedriegen was. Het bedrijf van Martijn Engelbregt, waaronder ook de Medicijnfabriek valt, heet Circus Engelbregt en dit afficheert zich als “een verbindende ontregelingsorganisatie met het doel de sociale duurzaamheid in de wereld te vergroten”; Circus Engelbregt “schroomt niet te schuren en zoekt vaak bewust de confrontatie op omdat we niet geloven in de vastgeroeste wegen van onze hokjesmaatschappij”. De boosheid maakt plaats voor een glimlach.
Cliniclowns zijn al een begrip, dus waarom zouden wij ook niet Circus Engelbregt in onze zorgsector verwelkomen? Martijn Engelbrengt heeft zichzelf al bewezen met tal van projecten en timmert hard aan de weg: in september begint hij op het Amsterdamse Sandberg Instituut – het postacademische vervolg van de Gerrit Rietveldacademie – een masteropleiding op het grensgebied tussen zorg en kunst. Met vijftien studenten uit binnen- en buitenland zit de groep al vol.
