Partiële abortus

Webredactie | 8 april 2016

 

Elke maand laten Annemarie Smilde (senior jurist gezondheidsrecht/teammanager bij VvAA rechtsbijstand) en Lieke van der Scheer (filosoof/ethicus) in Arts en Auto hun licht schijnen op een medisch dilemma. Hieronder kunt u meediscussiëren over hun antwoorden.

Wilt u zelf een dilemma aan dit panel voorleggen? Mail dan naar redactie@artsenauto.nl o.v.v. dilemma. De redactie neemt dan contact met u op.

Een echtpaar verwacht een via ivf ontstane drieling. Nu ze in een financieel benarde situatie terecht zijn gekomen, vraagt het stel de gynaecoloog om een partiële abortus.

Een vrouw volgt al langere tijd een traject bij een fertiliteitskliniek. Zij en haar man willen graag een kindje. Als het haar lukt via ivf zwanger te worden, blijkt ze in verwachting van een drieling. Het echtpaar was op de hoogte van de mogelijkheid hiervan. Na aanvankelijke blijdschap over de zwangerschap komt de man zonder werk te zitten als het bedrijf waar hij werkt, failliet gaat. De vrouw had al geen baan, zij is afgekeurd. Gezien de benarde financiële situatie waarin zij nu verkeren, zullen ze nauwelijks in staat zijn om een gezin met drie kinderen te onderhouden.

Het echtpaar komt in de 12de week van de zwangerschap bij de gynaecoloog met het verzoek de meerlingzwangerschap te reduceren tot 1 of 2.

Is de financiële situatie een gegronde reden om tot reductie van een meerlingzwangerschap over te gaan? Of zijn er redenen om dit te weigeren? Heeft de gynaecoloog hier nog zeggenschap over?

Lieke-van-der-scheer

Ethicus
Lieke van der Scheer

De reactie die deze casus bij de lezer oproept is er wellicht een van verbazing, of zelfs afkeuring. Er is veel energie, tijd en ook geld besteed om de kinderwens van deze mensen in vervulling te doen gaan, maar nu is het weer niet goed. In plaats van dat ze dankbaar zijn, willen ze nu een partiële abortus.

Zo’n reactie op de casus wordt mogelijk nog versterkt doordat de ouders als voornaamste argument opvoeren dat een drieling te duur zou zijn. Is dat niet je reinste consumentisme? Kunnen financiële redenen ooit het beëindigen van een leven rechtvaardigen?

Laten we enkele aspecten van deze casus eens nader bekijken. Om te beginnen: wat kan als een goede reden worden beschouwd? Dat de vrouw in een noodtoestand verkeert, is het wettelijk vereiste voor abortus. De belasting van het leven met een drieling – die niet louter financieel is en niet moet worden onderschat – zou in een abortuskliniek waarschijnlijk als een noodtoestand worden geïnterpreteerd. Een partiële abortus vereist echter een medisch-technisch hoogstandje door een gespecialiseerd gynaecologisch team in een ziekenhuis. Dat team moet beslissen of het al dan niet akkoord gaat met dit verzoek.

Er kunnen ook medische redenen zijn. Drie- of meerlingzwangerschappen zijn medisch gezien sowieso ongewenst vanwege extra risico’s voor zowel de zwangere als de kinderen. Daarom worden bij ivf maximaal twee embryo’s teruggeplaatst. En selectieve foeticide – zoals dat officieel heet – is bij drie- of meerlingen niet ongewoon. Is een risico op – dus (nog) geen feitelijk aanwezige – medische complicaties een betere reden dan te voorziene sociaaleconomische overwegingen?

Er zitten aan zo’n eventuele ‘partiële’ vergeleken met een ‘gewone’ abortus nog wat extra scherpe kantjes. Ten eerste kan de gehele zwangerschap eindigen, onbedoeld, als gevolg van complicaties. En ten tweede wordt bij een ‘gewone’ abortus de zwangerschap beëindigd ‘zonder aanziens des persoons’, terwijl er nu geselecteerd moet worden.

Hoe dan ook, de aanstaande ouders en het medisch maatschappelijk team zullen serieus met elkaar moeten praten. Het zal moeten gaan over de sociale, emotionele en ook economische situatie van de aanstaande ouders en er dient serieus naar hun overwegingen te worden geluisterd. Ook moet er voldoende aandacht zijn voor de medische risico’s, zowel van de drielingzwangerschap als van selectieve foeticide.

Annemarie-smilde

Jurist
Annemarie Smilde

Is er sprake van een noodsituatie die een abortus onontkoombaar maakt? Deze vraag moet de gynaecoloog volgens de Wet afbreking zwangerschap beantwoorden bij de toetsing van het verzoek van de zwangere. Hoe deze wet toe te passen op de onderhavige casus?

Volgens de parlementaire geschiedenis is een ‘noodsituatie’ de toestand van geestelijke nood waarin de vrouw is komen te verkeren door de zwangerschap zonder dat er sprake is of hoeft te zijn van dreigend fysiek of psychisch letsel. Bij de evaluatie van de Wet afbreking zwangerschap (Waz) blijkt dat financiële zorgen nogal eens ten grondslag liggen aan een verzoek tot een abortus*.

Volgens de Waz is de arts verantwoordelijk voor het geven van goede voorlichting aan de zwangere, met name over de alternatieve oplossingen. Daarnaast moet hij er zich van vergewissen dat zij haar verzoek heeft gedaan en gehandhaafd ‘in vrijwilligheid’ en na zorgvuldige afweging.

De Waz kent geen specifieke regelgeving voor een ‘gedeeltelijke’ abortus bij een meerling noch een abortus na een ivf. De bijzondere situatie bij een ivf, te weten de duidelijke kinderwens en het bekende risico op een meerling, maakt dat een arts extra aandacht zal moeten besteden aan de advisering en de beoordeling van de besluitvorming van de zwangere. Als de gynaecoloog vaststelt dat zij weloverwogen tot deze beslissing is gekomen en hierbij ook mogelijke oplossingen voor de financiële gevolgen van een drieling heeft betrokken, dan mag hij volgens de Waz concluderen dat er sprake is van een noodsituatie in de zin van de wet.

Moet de gynaecoloog de abortus uitvoeren? Nee, hij moet hier zelfs van afzien als hij het medisch niet verantwoord vindt. Bijvoorbeeld vanwege het risico op schade bij de achterblijvende embryo(’s). Tevens biedt de Waz ruimte aan een arts om wegens gewetensbezwaren de behandeling te weigeren. Gezien de aard van de behandeling is dit begrijpelijk. Het verrichten van een abortus behoort net als euthanasie immers niet tot de professionele standaard van een arts.

Als een arts gewetensbezwaren heeft, wat in deze casus voorstelbaar is, moet hij dit op grond van de Waz direct aan de vrouw laten weten. Dit voorkomt dat zijn bezwaren doorwerken in toetsing van het verzoek en biedt de vrouw gelegenheid zich tot een andere arts te wenden

* Evaluatie Wet afbreking zwangerschap in opdracht van opdracht van ZonMw, september 2005. ngva.net

Delen