75 jaar Volkswagen in Nederland
Dit jaar is het driekwart eeuw geleden dat het merk Volkswagen in ons land op de markt kwam. Leuk weetje: het iconische VW-busje heeft ‘Nederlandse wortels’.
Tekst: Bart van den Acker | Beeld: Volkswagen en Louwman Museum
Het succes van Volkswagen is in ons land nauw verweven met de firma Pon. Dit in 1898 in Amersfoort opgerichte bedrijf (sinds 1971 in Leusden gevestigd) hield zich al snel bezig met de import en verkoop van fietsen, auto’s en bedrijfswagens.
In de vooroorlogse jaren waren verschillende autotechnici en –merken, geïnspireerd door het succes van de Ford Model T, bezig met de ontwikkeling van een Europese auto voor het grote publiek. Ferdinand Porsche was één van hen. Hitler gaf Porsche de opdracht niet alleen de auto verder te ontwikkelen, maar ook de fabriek in Wolfsburg die nodig zou zijn voor de productie ervan. De auto heette aanvankelijk ‘KdF-Wagen’ (Kraft durch Freude) en kon door burgers via een spaarsysteem worden bemachtigd.
Hoe goed de contacten van Pon waren, bewijst het feit dat de tulpen in de tuin van het huisje dat Porsche bewoonde tijdens zijn periode in Wolfsburg, door de Nederlandse firma geschonken waren.
De productie van de KdF-wagen was nauwelijks begonnen, of deze kwam al tot stilstand door de Tweede Wereldoorlog. Na het einde van de oorlog bevond Wolfsburg zich in het deel van Duitsland dat onder Brits beheer stond. De Britse officier en ingenieur Ivan Hirst kreeg de beschadigde fabriek onder zijn beheer. Hij startte de productie in eerste instantie op met onderdelen die er nog op voorraad lagen – genoeg voor zo’n tienduizend auto’s. Daarna ging hij door met produceren, want de vraag naar auto’s was groot. Zo legde de Brit in feite het fundament voor het latere succes van Volkswagen.
De al voor de oorlog gelegde contacten tussen Pon en Porsche bleken ook daarna waardevol. In oktober 1947 reden medewerkers van Pon de eerste Volkswagens over de weg van Wolfsburg naar Amersfoort. Daarmee was Nederland tevens de eerste exportmarkt voor Volkswagen. Eerder dat jaar, op 23 april, zat toenmalig directeur Ben Pon Sr. in de trein vanuit Wolfsburg. Hij tekende op een blaadje in zijn agenda een lichte bedrijfsauto, gebaseerd op de techniek van de ‘kever’. De inmiddels aangestelde directeur Heinrich Nordhoff zag er wel wat in en legde daarmee de basis voor ‘Type 2’, al snel aangeduid als ‘Transporter’. Volkswagen had intussen de handen vol aan de productie van de kever, waardoor het tot 1950 duurde voordat de eerste Transporters van de band rolden. Daarmee was ‘het Volkswagenbusje’ een feit, een auto die in de jaren daarna vrijwel wereldwijd een iconische status zou krijgen.
Ondertussen bleek de kever, zoals de Volkswagen 1200 en latere versies in de volksmond werden genoemd, in een behoefte te voorzien: eenvoudig, betaalbaar, betrouwbaar, en ruim genoeg voor vier personen.
Pon was ook verantwoordelijk voor de start van de export naar de Verenigde Staten, waar het eenvoudige autootje eveneens een enorm succes werd. Al in 1955 rolde de één miljoenste van de band, een jaar later werd in ons land de 50.000e afgeleverd. In 1972 verbrak Volkswagen met de kever het record van de T-Ford als meest geproduceerde auto aller tijden: uiteindelijk werden het er 21.529.464.
Naast de kever verscheen begin jaren zestig het eerste grotere model, de 1500 (later 1600) ‘Ponton’. In de snel groeiende welvaart bleef de vraag naar auto’s groot, maar de techniek bij andere merken ontwikkelde zich sneller. Even leek Volkswagen roemloos ten onder te gaan. In 1969 werd het merk in Nederland van de eerste plaats verstoten door Opel met zijn Kadett. Begin jaren zeventig vond Volkswagen zichzelf opnieuw uit met de introductie van de Passat en de Golf, en vervolgens de Polo. Vooral de Golf gold als heel modern en geliefd.
Tegenwoordig zet Volkswagen de toon met volledig elektrische modellen. De succesvolle e-Golf – enkele jaren de meest verkochte elektrische auto in ons land – is inmiddels opgevolgd door de ID.3 en ID.4, en daarvan afgeleide modellen.
Jeugdherinnering
Mijn allereerste autoherinnering dateert uit 1963 en betreft de Volkswagen ‘brilkever’ van mijn vader. Die was van 1951, had een kenteken dat begon met de letters NG (‘Nooit Gedacht’, zei mijn moeder altijd) en was op dat moment dus al 12 jaar oud. Als mijn oudere broer en zus erbij waren, zat ik – als kleuter – in de ‘kattenbak’ achter de achterbank, boven de motor. Op een zaterdag ging ik alleen met vader mee, naar Volkswagen-dealer Verios in Oss. Ik mocht voor de rechtervoorstoel staan (kinderzitjes bestonden nog niet!) en kon nét over de rand van het stalen dashboard naar buiten kijken. Midden op dat dashboard zat een grote crèmekleurige schakelaar. Die kon een achtste slag naar links en rechts draaien, waarmee de richtingaanwijzers werden bediend. Dat waren van die verlichte armpjes die uit de deurstijlen kwamen. Vader zei ‘naar links’ of ‘naar rechts’ en dan mocht ik die schakelaar bedienen. Onvergetelijk! [BvdA]