Bericht uit Damascus

‘Beste Ignace. Ik ben gisteren teruggekomen uit Latakia. Daar heb ik twee dagen gekampeerd en drie dagen een huisje aan zee gehuurd. Niks maakt mij blij. Voor mij is dit de moeilijkste tijd die ik ooit heb gehad. Ik mis mijn dochter in Nederland. Ik voel mij verantwoordelijk voor haar én voor mijn land. Maar nu meer voor mijn dochter. Ik heb te haastig besloten om naar Syrië terug te gaan. Iedereen adviseerde mij om nog een jaar te wachten. Dan had ik mijn definitieve verblijfsvergunning gekregen. Dat was beter geweest. Wanneer ik dan naar Syrië zou gaan, was mijn dochter anderhalf jaar. Ik heb geprobeerd om naar Nederland terug te reizen. Maar daarvoor heb je een document nodig en dat krijg ik niet. Ik mag Syrië niet verlaten. Tweemaal per jaar – in november en in maart – wordt bekend wie in dienst moet. Wanneer mijn naam nu op de lijst staat, moet ik meteen het leger in. Voor vier jaar of nog langer. Ik mis jullie maar vooral mijn dochter. Niks maakt mij blij: de zee niet en de natuur niet. Wanneer ik in het leger moet, kan ik het zijn dat ik mijn dochter pas zie wanneer zij zes of zeven jaar oud is. Dat is slecht. Dat is kut. Er gaan vaders dood in de oorlog. Zo gaat dat in de oorlog. Oorlog is altijd slecht. Ik hoop dat de oorlog hier snel stopt.’

Ik durf niet om sympathie te vragen voor een Syrische vluchteling die na vier jaar terugkeert naar zijn vaderland om in het leger te gaan. Nourhan, wiens levenspad ik gedurende bijna vier jaar mocht volgen, heeft bij nagenoeg iedereen zijn goodwill verspeeld. Wanneer ik dan toch zeg dat ik mijn hand voor hem in het vuur houd, worden mensen – te beginnen bij mijn vrouw Mia en mijn kinderen – ook boos op mij. Nee, je hoeft écht geen sympathie voor hem te voelen. Ik reken ook niet op begrip. Eerlijk gezegd lukt het mijzelf ook niet om te begrijpen waarom Nourhan hiervoor – naar eigen zeggen ‘een hoger doel’ – heeft gekozen.

De Iraanse dichter en hoogleraar filosofie Ziya Movahed schreef één van de mooiste gedichten, die ik ken. Het begint met de regels:

Er zijn vogels die
hun huis verlaten
naar een andere plek gaan
en dromen van thuis

die in de lente naar de winter vliegen
en dromen
dat het lente is.

Dit gedicht zou over Nourhan kunnen gaan, maar eigenlijk over iedereen die we niet kunnen begrijpen… over mensen die hun eigen ruiten ingooien, de schepen achter zich verbranden en dan diep in de put raken omdat zij een verkeerde weg zijn ingeslagen. Hoelang moet je doorgaan met het helpen van mensen (denk aan patiënten) die de ellende waarin ze terechtkomen aan zichzelf hebben te wijten? Ik hoor je nu al denken: ‘op een gegeven moment houdt het op; er zijn grenzen… iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid.’Nee, ik vraag niet om sympathie of begrip voor Nourhan. Maar oordeel alsjeblieft niet te snel over hem.

Vanuit Damascus is het 330 kilometer rijden naar de havenstad Latakia. Latakia is voor Nourhan wat voor ons onze favoriete badplaats aan de Noordzee is. Voor zijn vlucht naar Nederland ontsnapte hij hier aan de hectiek van de Syrische hoofdstad. Hier aan zee voelde Nourhan zich één met de natuur. Misschien was dit de enige plek waar hij echt blij en gelukkig kon zijn. Dat zelfs de zee en de natuur bij Latakia hem nu níet meer blij kunnen maken, zegt veel. Een telefoontje bevestigt dat hij inderdaad diep in de put zit. ‘Ik ben helemaal leeg,’ herhaalt hij.

De anders zo sportieve Nourhan slijt nu zijn dagen in het appartement van zijn ouders vlakbij Damascus. In Syrië kun je voor ettelijke duizenden dollars militaire dienst afkopen, wanneer je minstens vier jaar in het buitenland bent geweest. Zijn moeder – die medisch specialist is ­– wilde dat bedrag graag voor hem betalen, maar Nourhan kwam drie dagen te vroeg naar Syrië terug. En dan blijken Syrische regels even hard als in Nederland.

Nourhan komt ook niet meer tot tekenen en schilderen, zijn favoriete bezigheden. Om aan zijn dienstplicht te ontsnappen zou een medische verklaring dat hij hypersensitief is misschien nog kunnen helpen. In Syrië word je dan weliswaar niet naar het front gestuurd, maar je zult wel vier jaar of langer soldaat moeten zijn.

Ik denk dat de meeste vluchtelingen het zwaarder hebben dan Nourhan. Maar het lijden van de een kun én mag je niet met het lijden van een ander vergelijken. Nourhan geeft niemand de schuld dat hij in de penarie zit. Hij aanvaardt zijn lot. ‘Van fouten moet ik leren. Misschien gaat het in een volgend leven beter met mij.’

Het gedicht van Ziya Movahed gaat verder:

er zijn vogels die
ons dag en nacht
in de steek laten
en dromen
dat ze dag en nacht
bij ons zijn
jij hebt deze vogels gezien
en droomt
dat ze bij ons zijn.

Het gedicht ‘De Vogels’ van Ziya Movahed werd in 2005 vertaald door Amir Afrassiabi, Ronald Bos en Nafiss Nia en voor het eerst gepubliceerd ter gelegenheid van Poetry International in 2013.

Delen