Bij welk denkmodel past Lean

Onlangs werd ik door Ruud Nijnens, HR-manager bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch, geattendeerd op onderstaande video. Hierin wordt goed duidelijk gemaakt dat Lean weliswaar is voortgekomen uit het bedrijfsleven, maar ook goed past bij de waarden van de zorg. De titel van de video is Lean en Agile Adoption with the Laloux Culture Model, waarbij de term ‘agile’ staat voor een soort herverpakking van Lean, met meer nadruk op de ‘lenigheid’ van processen (versus het misverstand dat lean om slanke of zelfs magere processen zou gaan).

De video plaatst de opkomst van Lean binen de diverse paradigma’s (denkmodellen) die in de loop van de geschiedenis overheersend waren. Daarbij zien we dat Lean (agile) hoort bij de overgang van de 20e eeuwse machinemetafoor van de industriële revolutie, naar de moderne waardegedreven denkmodellen. Toyota was in dat opzicht in de jaren ’50 zijn tijd al ver vooruit.

Het probleem dat wordt aangekaart is dat Lean (vanaf het begin dat die term bedacht is, eind jaren ’80, niet door Toyota overigens) door organisaties en adviseurs vooral wordt geïnterpreteerd vanuit de machinemetafoor. Daardoor zijn ze het anders gaan toepassen dan hoe Toyota het oorspronkelijk bedacht had. Mark Graban spreekt op zijn blogs over LAME toepassingen: Lean As Misguidedely Executed.

Het belangrijkste kenmerk van LAME is dat Lean primair wordt opgevat als een toolbox om verspilling te verwijderen en vooral ook kosten te besparen. Dit past bij het machinedenken met overheersende waarden van competitie, winst en op doelen (KPI’s) aansturen. Dit in tegenstelling tot de waardengedreven interpretatie(zie bijvoorbeeld The Toyota Way waarin Liker 14 managementprincipes beschrijft) waarbij verspilling verwijderen een middel is om waarde te optimaliseren ten gunste van kwaliteit, betrouwbaarheid, veiligheid, doorlooptijden en kostenvoordelen. Dit past bij meer waardengedreven organisaties die vanuit stakeholders (belanghebbenden) denken in plaats van winst als hoofddoel. Toyota begon bijvoorbeeld ooit een strategiesessie met de vraag welke waarde Toyota de wereld biedt voor de komende 200 jaar.

Overigens is er op zich niets mis met de beperktere toepassing in de machinemetafoor, alleen is het dan verstandig om het ook zo te benoemen en aan te geven waarom je het als toolbox toepast en niet principegedreven. Dat Toyota Lean echter vanuit de stakeholdergedachte heeft ontwikkeld, was voor mij de ontdekking waarom ik Lean relevanter voor de zorg vind dan andere bedrijfskundige modellen.

De video beschrijft ook waar de auteur denkt dat het naar toe gaan, inclusief een mooi Nederlands voorbeeld uit de zorg: Buurtzorg :-). Ik ben het overigens niet helemaal eens met de omschrijving van de huidige en de volgende paradigma’s, dat voelt nog een beetje meer wenselijk dat werkelijk, maar dat zullen we waarschijnlijk ook pas over een aantal jaren kunnen vaststellen. In de denkrichting van de video kan ik me goed vinden.

Vanuit welk denkmodel past u Lean toe? Hoe past dat bij de ontwikkeling van uw organisatie nu en in de komende decennia?