Brand een kaarsje

Op de site www.statenvertaling.net kan men nalezen dat het woord ‘kaars’ slechts in 12 verzen van het nieuwe testament voorkomt. Wat mij betreft had zo’n prachtig symbool als een kaars juist in een religieuze context meer aandacht verdiend. En wie schetst mijn verbazing wanneer ik ontdek dat in de Bijbel in Gewone Taal (2014) het woord ‘kaars’ in de betreffende verzen – voor zover ik dat snel heb kunnen natrekken – is geschrapt. Doodzonde!

Mijn grootste concurrent als huisarts was geen collega maar Maria. Patiënten die het niet meer zagen zitten of snel(ler) beter wilden worden, staken in de Mariakapel van de Bossche Sint-Janskathedraal – op nog geen 10 minuten wandelafstand van de praktijk – een kaarsje op. Ik heb mijzelf er ook weleens aan bezondigd, laten we zeggen uit gebrek aan zelfvertrouwen. Werd het lijden na zo’n kaarsje wat verzacht of trad er snel genezing op, dan kreeg uiteraard niet de dokter maar Maria alle credits.

Mijn grootste concurrent als huisarts was geen collega maar Maria

Valse hoop geven is uit den boze, maar artsen die met een stalen blik hun patiënten zeggen dat zij niets te bieden hebben, moeten verplicht de opfriscursus ‘waarom ben ik ook al weer dokter geworden’ volgen. Want troosten kan en moet altijd! Of het nu gaat om iets wat jou of iemand waarvan je houdt is overkomen dan wel om een terreuraanslag, ramp of ernstig ongeval, de symboliek van een brandende kaars wordt overal ter wereld begrepen.

Nu gebiedt de eerlijkheid dat valse sentimenten en goedkope clichés mij tegen de borst stuiten. Wegzwijmelen bij Candlelight is niet aan mij besteed. Wanneer een patiënt er niet zelf mee op de proppen komt, zou ik als hulpverlener nooit uit mijzelf adviseren om een kaarsje op te steken, laat staan dat ik concurrente Maria een handje zou gaan helpen. Dit neemt echter niet weg dat wanneer dochterlief voor haar studie een tentamen moet afleggen, er voor haar thuis een kaars aangaat; dat heeft tot nu toe een schitterende puntenlijst opgeleverd.

Een kaars symboliseert het licht maar versterkt tegelijk de duisternis. In Het Proces van Franz Kafka markeren kaarsen vooral het duistere karakter van scènes. Aan een kaars kan men zich ook lelijk branden. Kunstenaars zijn eerlijker dan verkondigers van de blijde (bijbelse) boodschap. In Die Kerze, Ein Motiv in der zeitgenössischen Kunst (2016) trekt heel wat sterk uiteenlopende symboliek voorbij, te beginnen met de kaarsschilderijen (1982/83) van Gerhard Richter (1932), die inmiddels in de hedendaagse kunst als ikonen gelden.

Een kaars symboliseert het licht maar versterkt tegelijk de duisternis

In het betreffende boek staat ook een veelzeggende foto, die de Duitse fotojournalist Anja Niedringhaus op 16 september 2009 in Afghanistan nam. In een desolaat landschap met op de achtergrond de vage contouren van legervoertuigen fotografeerde zij van opzij een aldaar gelegerde Duitse soldaat in de vroeger ochtend van zijn 34ste verjaardag. Hij lijkt op de rand van een veldbed te zitten. Naast hem brandt kaarslicht. Ik durf niet de vraag te stellen of dit symbool staat voor troost of dat juist hierdoor de troosteloosheid wordt vergroot.

In 2014 keerde de fotojournaliste in verband met de presidentsverkiezingen terug naar Afghanistan. Op 4 april van dat jaar wachtte zij dichtbij de grens van Pakistan met haar Canadese collega Kathy Gannon in een wagen die deel uitmaakte van een konvooi met anderen van de media. Ze kregen bescherming van Afghaanse soldaten en agenten. Eén van de commandanten bleek niet te vertrouwen en vuurde van dichtbij op de twee vrouwen. Kathy Gannon raakte zwaargewond, herstelde en keerde terug naar oorlogsgebieden om haar werk voor te zetten. Anja Niedringhaus was op slag dood. “God is groot” riep de commandant tijdens zijn daad.