Buitenlandselectie: sterfelijkheid

Eens in de maand plaats ik hier een aantal links naar opmerkelijke nieuwe ‘leesverhalen’, meer bedoeld voor in de leunstoel dan voor achter het bureau. Ze zijn afkomstig uit vooral Engelstalige kwaliteitsmedia, en gaan over onderwerpen die te maken hebben met gezondheidszorg en gezondheid. (Voor dagelijkse buitenland-updates: volg mij via Twitter @flipvuijsje)

De dood is ‘in’. Dat wil zeggen: als onderwerp om over te schrijven. Niet zozeer in de vorm van fictie, maar vooral in de vorm van (medisch-) professionele, filosofische en journalistieke aandacht voor alles wat te maken heeft met vraagstukken rond het levenseinde.

Take me to the death cafe
Die groeiende aandacht komt niet uit de lucht vallen. Nu de babyboomers-generatie op leeftijd raakt, staan we aan de vooravond van een grote toename van het percentage ouderen, en dus van uiteindelijk ook een ‘sterftegolf’. Voeg hierbij dat we hier te maken hebben met een generatie die veel meer dan voorgaande gewend is aan eigen ‘keuzes’ op alle fronten van het leven – en je kunt zien aankomen dat die deze vrijheid ook zal gaan verlangen als het gaat om de inrichting van het einde van dat leven.

Vandaar, aldus dit artikel in het Britse Prospect Magazine, dat sterfelijkheid in de mode is, en dat “death has become a more prominent subject in the national conversation.” Specifiek focust deze tekst op het nieuwe fenomeen ‘death cafe’, en op de man wiens naam hiermee nauw is verbonden. Bernard Crettaz (78) is een prominent hoogleraar sociologie, afkomstig uit een kleine stad in de vallei van Anniviers in Wallis in Zwitserland. Hij was het die het concept bedacht van café-achtige bijeenkomsten waar mensen vrijuit met elkaar kunnen spreken over alles wat met dood en sterven te maken heeft. Het eerste ‘café mortel’ werd gehouden in 2004 in een restaurant in Neuchâtel. Daarna greep het idee snel om zich heen: de afgelopen drie jaar waren er 1400, in 26 landen. 

‘Being Mortal’, by Atul Gawande
Veel wat afgelopen maanden werd geschreven over dood en vooral sterven, was naar aanleiding van een nieuw boek van Atul Gawande. Ook in Nederland lang geen onbekende, is deze aan Harvard University verbonden chirurg en hoogleraar uit Boston een veelgelezen schrijver van openhartige en (zelf)kritische boeken en tijdschriftartikelen over het uitoefenen van de geneeskunde. En dan vooral over hoe dat laatste nog beter kan – zoals óók, de focus van dat nieuwe boek, op het gebied van behandeling en begeleiding van mensen die niet lang meer te leven hebben.

Rode draad in Gawandes visie, is dat veel te veel aandacht en inspanning wordt besteed aan het zo lang mogelijk rekken van fysiek leven, en veel te weinig aan de daadwerkelijke kwaliteit van die laatste fase daarvan. Dit is natuurlijk geen nieuw of uniek geluid, zeker niet voor ons hier in Nederland. Maar de manier waarop Atul Gawande dit invult en uitwerkt, voegt wel degelijk veel interessants en waardevols toe.

Een korte (New York Times) bespreking van Gawandes ‘Being Mortal’ (dat in april in Nederlandse vertaling uitkomt) vindt u hier. Voor wie meer wil weten, hier een informatief profiel van Gawande, in het magazine van The Financial Times. Plus een uitgebreid interview, in Guernica Magzine, over niet alleen Gawandes nieuwste boek maar ook zijn kijk op actuele zorgissues zoals de belofte en realiteit van Obamacare.

Patient’s shocking death alone in a public toilet made me question end-of-life care
Uit het Engelse dagblad The Guardian komt dit persoonlijk relaas van een arts in een ziekenhuis van de National Health Service, die persoonlijk te maken kreeg met de zelfverkozen dood van een patiënt, binnen de muren van het ziekenhuis zelf. Een ervaring die hem nadrukkelijk aan het denken zette over het onderwerp ‘assisted suicide’, in het Verenigd Koninkrijk nog steeds met veel meer taboes omgeven dan bij ons.

Complexities of Choosing an End Game for Dementia
Een specifiek dilemma waar we vanaf nu steeds vaker mee te maken kunnen krijgen, is het onderwerp van een recent artikel uit The New York Times. Naarmate steeds meer mensen zullen overlijden op hogere leeftijd dan vroeger het geval was, zullen ook steeds meer mensen hun laatste levensjaren doormaken in een toestand van dementie. Hierop anticiperend, zullen ook steeds meer mensen ‘tijdig’ in een verklaring willen vastleggen dat zij bij ver voortgeschreden dementie niet langer meer dóór willen leven, c.q. in leven worden gehouden. Maar nu al tonen voorbeelden uit de praktijk hoe lastig het is, zeker ook voor medische professionals, om ook echt naar dit soort wensen te handelen.

How Patient Suicide Affects Psychiatrists
Tot slot twee artikelen over dingen die zich kunnen afspelen ná het proces van overlijden. Uit het Amerikaanse maanblad The Atlantic komt dit verhaal over wat de gevolgen kunnen zijn voor behandelend medische professionals, in dit geval psychiaters, als een patiënt zelfmoord pleegt. Die impact is vaak enorm zwaar. Niet alleen in de inhoudelijk-professionele beleving, en op het emotionele vlak. Maar soms ook in de juridische sfeer: als nabestaanden menen dat sprake is van ‘schuld’, en via een aanklacht en rechtsprocedure verhaal willen halen. 

Take a Sad Song and Make it Better
Steven McPherson is een schrijver en muzikant uit Minneapolis. Deze bijdrage die hij schreef voor Narratively, een online-platform ‘devoted to untold human stories’, gaat over het plotselinge, te vroege overlijden, in 2007, van zijn moeder. Maar het gaat ook over de sleutelrol, in het grote verdriet dat volgde maar uiteindelijk ook in het herwinnen van nieuwe levensvreugde, van een stukje muziek van het grootste muziekensemble ooit – luistert u gewoon zelf nog weer even, het is maar 7 minuten en 3 seconden lang.

http://www.youtube.com/watch?v=eDdI7GhZSQA