Dat ‘simpele prikkie’

Je kunt het je goed voorstellen. De cameraman wil de eerste prik vol in beeld hebben. Tegelijk mag het item van de regisseur geen moment zijn vaart verliezen. Vijf seconden zonder actie op het scherm en half Nederland zapt weg. Dus wordt de spuit er na een woeste veeg met een gaasje in no time in gejast onder een hoek van – ik schat – 45 graden, alsof het om een onderhuidse injectie gaat. Ho, wat gebeurt hier?

De naam van het vaccin van BioNTech/Pfizer is door een creatieve geest bedacht: Comirnaty. Ik waag mij niet aan de uitspraak. Misschien helpt om te weten dat hierin de woorden COVID-19, mRNA, gemeenschap en immuniteit verscholen zijn. De uitleg over wat er gebeurt wanneer er een prik wordt gezet laat ik graag over aan de Volkskrant.

Er is nauwelijks een groter contrast denkbaar dan tussen de complexe werking van het vaccin en dat ‘simpele prikkie’. De arts-assistent die mij ooit intramusculair leerde injecteren, haalde zijn schouders op: gewoon de naald in de spier steken en de zuiger indrukken. Ga je gang! Eén van mijn eerste boze patiënten was een man bij wie ik het antibioticum Penidural in de bil moest spuiten. Hij crepeerde van de pijn. Ik had veel te snel geïnjecteerd!

Met de vraag hoe snel je het vaccin van BioNTech/Pfizer (0,3 ml) en Moderna (0,5 ml) in de bovenarm mag spuiten, maak ik een rondje langs het RIVM, de GGD, Pfizer en het Radboud UMC. Niemand kent het antwoord. Ook de 57 pagina’s tellende Professionele standaard voor COVID-19-vaccinatie 2021, waarin de vaccinatietechniek piekfijn wordt uitgelegd, laat mij in het ongewisse. Ondertussen borrelen er wel allerlei vragen in mij op over dat ‘simpele prikkie’.

‘De gedachte dat de toedieningsplek van het vaccin slechts als doorvoerhaven fungeert is een misvatting’

Een samenvatting van de antwoorden: 1) de ‘prikker’ hoeft geen handschoenen aan, 2) de huid hoeft niet gedesinfecteerd te worden en 3) bij een prik in de bovenarm (musculus deltoideus) hoeft niet gecontroleerd te worden of men in een bloedvat zit. Bij kinderen mag de vaccinatie tegen bof, mazelen en rodehond (BMR) in principe ook onderhuids worden toegediend. Geldt dat ook het vaccin tegen COVID-19? Nee! Waarom niet? Dat is niet onderzocht. Het onderzoek spitste zich toe op een intramusculaire injectie in de bovenarm.

De gedachte dat de toedieningsplek van het vaccin slechts als doorvoerhaven fungeert is een misvatting. Het noeste werk begint ter plekke in met name dendritische cellen – niet te verwarren met dendrieten (de vertakte uitlopers van een zenuwcel) – die een onderdeel vormen van het immuunsysteem. Bijna twee weken na de eerste prik is er al sprake van een gedeeltelijke bescherming die in afwachting van de tweede prik wellicht nog wat oploopt. Maar pas één tot twee weken na de tweede prik is het doel bereikt.

Een kuur waardoor een doodzieke patiënt geneest oogst alom applaus. Dit ontbreekt echter bij een vaccin waarmee doodzieke patiënten voorkomen kunnen worden. Dokters die dol zijn op applaus kunnen dus beter de curatieve dan de preventieve kant opgaan. Laten we hopen dat de huidige pandemie de ogen opent voor de prestaties van alle wetenschappers die zich inzetten om ernstige aandoeningen te voorkomen.

‘Dokters die dol zijn op applaus kunnen ‘ beter de curatieve dan de preventieve kant opgaan’

De gemiddelde dokter heeft geen flauw benul hoe oneindig veel opgestapelde menselijke kennis in dat ‘simpel prikkie’ zit. Deze thriller begint in 1796 wanneer de Britse arts Edward Jenner ontdekt dat mensen zich tegen pokken kunnen beschermen met materiaal uit een blaasje van een koe met koepokken. Het woord ‘vaccineren’ komt trouwen van de Latijnse benaming van koepokken: vaccinea (vacca = koe).

Eigenlijk zou iedereen die ingeënt wordt een filmpje moeten bekijken over wát er precies door zo’n vaccin in het lichaam gebeurt. Wat mij betreft hoeft men niet op de knieën om dat ‘simpele prikkie’ te krijgen, maar wat meer dankbaarheid is niet misplaatst. Oh ja: hoelang zou men trouwens op de knieën moeten zitten? Na lang zoeken vond ik het antwoord: het injecteren van 1 ml in de spier vergt 10 seconden tijd. Bij het vaccin van BioNTech/Pfizer betekent dat 3 seconden en bij dat van Moderna 5 seconden.

Naschrift:
In het kader van de voorbereiding van deze blog zijn enkele vragen voorgelegd aan prof. dr. Lieke Sanders, die als Chief Science Officer is verbonden aan het RIVM; daarnaast is zij kinderarts en hoogleraar Immuundeficiënties en Recidiverende Infecties aan het Wilhelmina Kinderziekenhuis/Universitair Medisch Centrum Utrecht. Naar aanleiding van de vraag over de snelheid van injecteren is de richtlijn nu aangepast in ‘rustig, over een paar tellen, inspuiten’.

Veel dank aan prof. dr. Lieke Sanders (RIVM)

Delen