De schrijvende psychiater

De Afghaans-Nederlandse psychiater Forugh Karimi schreef De moeders van Mahipar, een roman die dit jaar verscheen en goed ontvangen werd. Karimi vertelt het verhaal vanuit verschillende gezichtspunten, waardoor de lezer de keuzes van de verschillende Afghaanse personages beter begrijpt.

Tekst: Wout de Bruijne | Beeld: De Beeldredaktie/John van Hamond

Hoewel het verhaal in haar boek fictief is, hebben de verschillende personages in De moeders van Mahipar in hun levensloop, karakter en handelen wel een en ander gemeen met de auteur. Ook Forugh Karimi (50) vluchtte, net als de radioloog Ramin Sam Manzel, een van de figuren uit haar boek, van Afghanistan naar Nederland en zij is, net als Manzel, zorgprofessional. “Alleen werk ík in de geestelijke gezondheidszorg en ben ik psychiater. ” 

Nog een overeenkomst: Karimi is, hoewel ze dat zelf niet zegt, net zo’n sterke vrouw als die waarin ze in haar boek een ode brengt. Want het zal bepaald niet makkelijk zijn geweest om, in 1996, met je man het vaderland te ontvluchten op het moment dat je hoogzwanger bent. En ook niet eenvoudig om daarna in een vreemd land je studie geneeskunde in een andere taal weer jarenlang vrijwel compleet over te moeten doen, terwijl je thuis een zoontje hebt. “Mijn man hielp mij veel bij alles”, zegt Karimi bescheiden. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat ze de studie tot arts uiteindelijk wel zélf moest doen. Net als de specialisatie tot psychiater daarna, toen ze inmiddels ook moeder was van een dochtertje. “Het heeft mij daarbij geholpen dat ik taalgevoel heb. Ik heb snel Nederlands kunnen leren.” Naast een ‘talige’ alfa, is Karimi ook een echte bèta, die op school goed was in exacte vakken. “Die twee kanten kon ik volgens mij binnen de geneeskunde het best combineren in de psychiatrie.”

Maar Forugh Karimi heeft nog een talent: ze kan schrijven. Dat bleek al toen ze als 19-jarige in Kabul een prestigieuze nationale schrijfwedstrijd won met haar inzending van een kort verhaal. En dat valt ook af te lezen aan De moeders van Mahipar, haar goed ontvangen boek waarmee ze afgelopen februari debuteerde. “Als kind al wilde ik later schrijver worden”, zegt de Afghaans-Nederlandse psychiater. “Ik schreef van jongs af aan gedichten en verhaaltjes. Maar die wens raakte op de achtergrond en waarschijnlijk heeft de lange oorlog in mijn land er toe bijgedragen dat ik met een studie geneeskunde voor meer zekerheid in mijn bestaan koos.” 

Het bloed kruipt waar het niet kan gaan en de laatste jaren begon Karimi toch weer te schrijven. “Ik deed dat vooral tijdens vakanties. Maar als zo’n periode voorbij was, viel het schrijven stil omdat ik dan weer in beslag genomen werd door mijn werk.” 

Dat is goed voorstelbaar, want haar dagen zijn goed gevuld. Zij heeft een eigen praktijk in Den Bosch en is behalve psychiater ook psychotherapeut, systeemtherapeut en leertherapeut voor aios psychiatrie. Tevens is Karimi voorzitter van de afdeling transculturele psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. “Wat overigens niet wil zeggen”, vult zij direct aan, “dat ik psychiater ben voor alleen mensen met een ‘andere’ achtergrond. Ik ben er voor iedereen.” Lachend: “Soms worden puur vanwege je achternaam buitenlandse patiënten naar je doorverwezen. Laatst kreeg ik iemand door die alleen Arabisch sprak. Ik spreek helemaal geen Arabisch.”

Ondanks haar drukke bestaan lukte het Karimi om een kleine twee jaar geleden uiteindelijk toch om een echte start te maken met haar boek en dat vervolgens in een jaar tijd ook te voltooien. “Het verhaal schoot als het ware opeens mijn hoofd binnen. Ik zag de grote verhaallijnen, de details kwamen gaandeweg. De personages gingen steeds meer voor mij leven en ik ging hen leven, keek naar situaties door hun ogen en kende hen door en door. Iedere dag hoorde ik hen dingen tegen elkaar zeggen, die ik dan ’s avonds, soms tot in de kleine uren van de nacht, opschreef.” 

‘Afghanen verschillen onderling net zoveel als alle andere mensen op deze wereld. Het zijn geen wandelende clichés’

Forugh Karimi wilde met De moeders van Mahipar een inkijkje bieden in de cultuur en geschiedenis van Afghanistan en daarmee laten zien waar het land vandaan is gekomen. Ze vertelt het verhaal vanuit verschillende gezichtspunten, waardoor de lezer de keuzes van de verschillende personages beter begrijpt. “Ik vind nuance heel belangrijk”, zegt de auteur met nadruk. “Ik mis die in de samenleving vaak. Bijvoorbeeld in de scheldpartijen in de media, in de politiek maar ook in de dikwijls eenzijdige blik op alles wat ‘anders’ is. Zo zijn Afghanen mannen met baarden en vrouwen in boerka’s. Dat is onder die vreselijke huidige terreur van de taliban uiterlijk helaas wel weer grotendeels zo, maar Afghaanse mensen zijn daaronder zoveel meer dan dat. Ze verschillen onderling net zoveel als alle andere mensen op deze wereld. Het zijn geen wandelende clichés.” 

Karimi kijkt met veel genoegen terug op de totstandkoming van haar roman en noemt het schrijven van fictie een verrijking van haar leven. “Ik mis het schrijfproces nu alweer. Ik heb veel verhalen in mijn hoofd. Als ik eenmaal zit te schrijven, kan ik mij helemaal afsluiten, als in een soort cocon. Het maakt niet uit waar ik dan zit.” 

Wel weet de psychiater/auteur dat dan eerst nog wel even een grens moet worden gepasseerd. “De start van een boek gaat voor mij niet vanzelf. Maar daarna begint het grote genieten van het creëren. Je schept een eigen universum.”

Maar als Forugh Karimi in de echte wereld werkelijk iets kon herscheppen, zou ze de situatie in haar vaderland veranderen. “Ik voel me machteloos. Nu de taliban weer aan de macht zijn, moeten vrouwen binnen blijven en mogen meisjes niet naar school. En net als in Nederland hebben veel vrouwen het talent om bijvoorbeeld geneeskunde te studeren. Ik vind dat zó verschrikkelijk. Alle verlies aan levensvreugde, al die verspilde tijd.” 

Ook nu noemt Karimi even een punt van nuance. “Jongeren hier klagen over twee verloren jaren door COVID. Terecht, dat is ook verdrietig want het was voor veel van hen niet mogelijk om uit te gaan en vrienden te maken. Maar het staat niet in verhouding tot de mensen die tijdens de 44 jaar oorlog in Afghanistan zijn geboren en in datzelfde tijdsbestek ook zijn gestorven en nooit anders hebben gekend. De realiteit van zo’n leven is toch met geen pen te beschrijven?”

Boekverloting

Arts en Auto mag drie exemplaren van het boek van Forugh Karimi weggeven. Kijk op vvaa.nl/ledenvoordeel om te zien hoe u kans maakt. De namen van de winnaars treft u na 4 juli 2022 op artsenauto.nl/verloting.

Delen