De tolk van Srebrenica
Fetsje Harmanny (Tietjerk, 1960) is psychiater bij GGZ Friesland. Ze stelt voor justitie gedragsrapportages op over verdachten in strafzaken. Haar favoriete pil: De tolk van Srebrenica van de Bosnische schrijver Hasan Nuhanovic.
Tekst: Frank van Kolfschooten | Beeld: De Beeldredaktie/Jacob van Essen
“De tolk van Srebrenica is het indringendste boek dat ik ooit heb gelezen”, zegt psychiater Fetsje Harmanny uit Leeuwarden. “Hasan Nuhanovic geeft het kwaad in de mens in gruwelijke details een gezicht in zijn beschrijvingen van wat hem en zijn familie is overkomen tijdens de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië.”
De toenmalige student werktuigbouwkunde Hasan Nuhanovic concludeerde in 1992 dat hij Sarajevo maar beter kon verlaten toen hij tanks van Bosnische Serviërs door de straten zag trekken. In zijn studentenhuis waren de spanningen tussen huisgenoten van verschillende etnische komaf ook al hoog opgelopen. “Hasan keerde terug naar het dorp van zijn Bosnisch-Kroatische familie, maar ook daar werd het onveilig”, vertelt Harmanny. “Ze vluchtten met duizenden andere Bosnische moslims de bossen en bergen in.”
Daar probeerden de Serviërs de moslims uit te hongeren. “Nuhanovic beschrijft ingetogen, maar soms ook vol emotie, hoe die onmenselijke oorlogsstrategie de vluchtelingen uitholde”, vertelt Harmanny. “Ze werden zo wanhopig dat ze, om maar aan eten te komen, soms zelfs het risico namen om te worden doodgeschoten.”
‘Nuhanovic geeft het kwaad in gruwelijke details een gezicht’
De familie wist de enclave Srebrenica te bereiken, waar Hasan als tolk ging werken voor het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat. Daar dachten ze veilig te zijn, maar dat gold uiteindelijk alleen voor hemzelf. “Hasan moest machteloos toezien hoe de Serviërs zijn vader en broer wegvoerden. Hij zou hen nooit meer terugzien. Pas 25 jaar na de val van Srebrenica kon hij het opbrengen om dit boek te schrijven over zijn traumatische belevenissen.”
Harmanny voelt zich betrokken bij het lot van de Bosnische moslims sinds zij in 1992 als jonge arts kwam te werken in een asielzoekerscentrum in Zeewolde. Daar arriveerden in die periode bussen vol met asielzoekers uit voormalig Joegoslavië, vooral moslims. “Er zaten veel vluchtelingen bij met nare verwondingen voor wie wij een behandeling moesten regelen. En ook veel getraumatiseerde mensen met afschuwelijke verhalen die diepe indruk op mij maakten. Het scheelde dat ik toen al wat ervaring in de psychiatrie had, waardoor ik meer kon betekenen voor asielzoekers met grote emotionele problemen.”
In 1997 reisde Harmanny ten tijde van de eerste vrije verkiezingen in Bosnië-Herzegovina naar Srebrenica, om met eigen ogen te zien waar de deportatie en genocide van achtduizend moslims had plaatsgevonden. “Hoewel ik dus al veel wist, kwam De tolk van Srebrenica nog steeds keihard bij mij binnen.”
