‘Dokter on demand voor elke patiënt’

Internist/ondernemer Sabine Pinedo: ‘Met alle technologie kán dat gewoon’

“Nu blijkt dat mijn kanker niet is uitgezaaid, ga ik er vol voor”, zegt internist en ondernemer Sabine Pinedo. Door haar ziekte is ze nog vastberadener om haar droom waar te maken: zorg op maat bieden op het moment dat het de patiënt uitkomt. “Met alle technologie kán dat gewoon.”

Tekst: Martijn Reinink | Beeld: Nout Steenkamp

Ze verontschuldigt zich als haar telefoon trilt. “Deze moet ik even nemen.” Sabine Pinedo (47) trekt zich terug in het voormalig postkantoor in Amsterdam-Zuid, waarin Arterium, het medisch centrum van Pinedo en haar echtgenoot, is gevestigd. Als ze vijf minuten later terugkomt, is ze opgewekt. Ze vertelt in grote lijnen het bijzondere verhaal van een van haar patiënten. Vele artsen bezocht, tegenstrijdige diagnoses, mogelijk verwisselde scans. Pinedo heeft zeker vier uur aan het dossier gezeten en zelfs verslagen uit de jaren zestig doorgeworsteld. Maar na haar gesprek met de radioloog van zojuist, is de puzzel eindelijk opgelost. “Als je ziet wat het mij financieel oplevert, dan kan dit niet uit. Maar dat geeft niet. Liever één patiënt voor wie ik het verschil maak, dan twintig handshakes op een dag en me afvragen: wat heb ik nou werkelijk betekend vandaag?”

Hier spreekt de dokter in haar, niet de ondernemer, die Pinedo wel degelijk óók is. Al vroeg in de geneeskundeopleiding weet ze dat ze later niet in een ziekenhuis wil werken. “Ik ben liever een slaaf van mezelf, dan van een ander. Ik heb geen zin om naar de pijpen van een raad van bestuur te dansen.” Op de opleiding ontmoet ze iemand die er net zo over denkt, Roderik Kraaijenhagen, nu haar man én compagnon. “Hij koos voor cardiologie. Ik dacht: als ik iets aanpalends ga doen, dan kunnen we later samen een winkeltje beginnen. Het werd vasculaire geneeskunde, destijds een nieuw specialisme.”

‘Ik ben liever een slaaf van mezelf, dan van een ander. Ik heb geen zin om naar de pijpen van een raad van bestuur te dansen’

Pinedo begint haar loopbaan bij een cardiologiekliniek in Amsterdam, het oudste ZBC van Nederland, waar Kraaijenhagen dan al werkt. Binnen dat centrum start ze een internistische poli. Naast die poli lanceert ze in 2007 TromboVitaal, een online trombosedienst. “Er waren toen 53 trombosediensten in Nederland, allemaal eilandjes. Met andere ketenpartners, zoals huisarts en wijkverpleegkundige, hadden ze nauwelijks contact en trombosepatiënten wisten zelf weinig van hun aandoening af.” Pinedo’s oplossing: een e-healthportaal waar patiënten e-learnings volgen over trombose en antistolling, waarin ze hun waarden bijhouden en via een beveiligde chat altijd een dokter kunnen consulteren.

Tegenwoordig heeft TromboVitaal meerdere typen gebruikers: patiënten die zelf thuis prikken en hun waarden doorgeven, maar ook huisartsen, praktijkondersteuners en wijkverpleegkundigen die het portaal gebruiken voor patiënten. Bij de start in 2007 richt Trombo-Vitaal zich echter alleen op die eerste groep, op zelfmanagementpatiënten. “De bestaande trombosediensten waren daar niet blij mee. Ik kreeg bergen kritiek over me heen. ‘TromboVitaal deugt niet. Jullie halen de krenten uit de pap.’ Dat was moeilijk. Mijn vader zei: ‘Waarom doe je dit jezelf aan? Ga in een ziekenhuis werken.’ Maar ik wilde die patiënten helpen en hun vrijheid teruggeven. Door TromboVitaal hoeven zij niet meer regelmatig naar de trombosedienst. Bovendien hebben we daardoor echt de tijd voor patiënten die wel een bezoek nodig hebben.” En Pinedo wil gewoon eigen baas blijven. “In dat opzicht ben ik anders dan mijn vader, die altijd loyaal is gebleven aan de VU.”

Haar vader, Bob Pinedo, kankerspecialist van wereldfaam, is de grondlegger van het VUmc Cancer Center. Van zijn vijf kinderen is Sabine de enige die in zijn voetsporen treedt en in de zorg belandt. “Ik zag hoe nodig mijn vader was. Voor patiënten, partners, gezinnen. Zoals ze over hem spraken, zo vol lof; ik wilde hetzelfde voor hen betekenen.”

In haar studietijd heeft Pinedo weleens ‘last’ van haar achternaam. Ze herinnert zich nog goed hoe ze op de afdeling kindergeneeskunde met vijf co-assistenten rondom een patiënt stond. “Vier jongens en ik. De kinderoncoloog richtte zich tot die jongens en liet mij volledig links liggen. Een week later stond ik naast hem in de lift. Inmiddels droeg ik een naamplaatje. Hij keek me aan: ‘Pinedo? Dochter van?’ Ineens was hij ontzettend geïnteresseerd. Ik vond dat heel vervelend.”

Zelfde passie en gedrevenheid

Vader en dochter Pinedo lijken in veel opzichten op elkaar. “Patiënten die zowel bij mijn vader als bij mij zijn geweest, zien gelijkenissen. Dat zit ’m in het ‘mensch-gevoel’. Aandacht en tijd voor de patiënt. We hebben dezelfde passie en gedrevenheid; de puzzel moet opgelost worden. Laatst had ik een patiënt met bloedarmoede. In het ziekenhuis wilden ze een beenmergpunctie doen. Maar op zijn medicatielijst stonden tien soorten medicijnen. Door in zijn medicatie- en voorgeschiedenis te duiken en extra vragen te stellen, kwam ik achter een tijdsrelatie tussen het ontstaan van de labafwijking en het starten van een medicament. De patiënt was huiverig om de bloeddrukmedicatie te stoppen, maar het stelde hem gerust dat we zijn bloeddruk op afstand konden monitoren en zo nodig direct contact konden hebben. Het blijkt zó vaak dat klachten door medicatie komen. Ook in dit geval.”

Ik vaar met name op mijn pluis/niet-pluisgevoel

Er zijn een paar verschillen tussen de vader, die dit jaar zijn 50-jarig jubileum als praktiserend arts viert, en de dochter. “Mijn vader is vooral van de wetenschap en ik vaar met name op mijn pluis/niet-pluisgevoel.” En waar de balans tussen werk en privé bij vader Pinedo doorslaat naar werk, zijn levenswerk, daar hecht zijn dochter ook erg aan privé. “Als je samen een onderneming hebt, dan gaat het daar thuis vaak over. Maar ik waak er wel voor. Zeg geregeld: ‘Roderik, nu de computer weg.’” De scheiding van haar ouders houdt ze in haar achterhoofd. Die scheiding heeft ook invloed op de keuzes die ze maakt. “Mijn moeder was psychiater. Toen zij ging promoveren, ging het thuis niet zo goed. Daarom heb ik dat bewust overgeslagen. Ik heb een man en drie kinderen. Die vind ik belangrijker dan promoveren. Mijn vader was vroeger niet vaak thuis. Ik wilde net als hij arts worden, maar wel mijn eigen tijd indelen. Mede daarom ben ik ondernemer geworden.”

Stok achter de deur

In 2011 besluit Pinedo met haar internistische poli voor zichzelf te beginnen. “Ik had inmiddels een patiëntenbestand opgebouwd, maar als startend ZBC natuurlijk niet direct contracten met verzekeraars. Elke MRI of CT-scan die ik aanvroeg, moest ik uit eigen zak betalen.” Naast haar poli, TromboVitaal, en CardioVitaal, een blended care-hartrevalidatieprogramma opgericht en gerund door Kraaijenhagen, introduceert Pinedo met haar man in 2015 nog een online concept. In patiëntportaal Vital10 kunnen gebruikers de tien belangrijkste risicofactoren, volgens de WHO verantwoordelijk voor 70 procent van de ziektelast in de westerse wereld, meten en onder controle houden. Dit onder begeleiding van een arts of e-coach. “Huisartsen en praktijkondersteuners hebben in de huidige ‘vinkcultuur’ weinig tijd”, zegt Pinedo. “Ze leggen uit waarom iemand moet stoppen met roken, maar buiten steekt diegene weer een sigaret op. Of ze adviseren om meer te bewegen. ‘Ja, ga ik doen’, zegt iedereen. Ik weet van mezelf: dat komt er vaak niet van. Elke dag sta ik op en denk ik: nu ga ik sporten. Maar er zijn altijd andere prioriteiten. Onze kinderen zeggen: practice what you preach. Daar hebben ze gelijk in. Maar net als de meeste mensen heb ik een stok achter de deur nodig.”

Vanaf 1 juni wordt aan Vital10 een puntenspaarsysteem gekoppeld. Dit project heet Benefit. “We willen gedragsverandering belonen”, legt Pinedo uit. “De deelnemers, patiënten met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, krijgen individueel adviezen van de e-coach. Als ze gezonde leefstijlkeuzes maken, verdienen ze punten, die ze kunnen inwisselen voor producten. In de toekomst zou het mooi zijn als men punten kan sparen voor korting op de zorgverzekering.” Aan Benefit doen tien academische centra, zeventien revalidatiecentra en ziekenhuizen en honderden huisartsen mee. Ze hebben een subsidie van 2,5 miljoen euro gekregen van de Hartstichting en ZonMw om het puntensysteem in vijf jaar neer te zetten. Daarna moet het zichzelf bedruipen.

‘Ik ontvang veel patiënten met onbegrepen klachten. Zij kosten veel tijd, maar de tijd nemen, wordt gek genoeg niet vergoed’

Ondertussen is Pinedo’s internistische poli geen vetpot, ook al heeft ze al enkele jaren contracten met verschillende verzekeraars. “Ik ontvang veel patiënten met onbegrepen klachten. Zij kosten veel tijd, maar de tijd nemen, wordt gek genoeg niet vergoed. Toch wil ik op deze manier blijven werken. Daarnaast blijven we zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Naar ‘probleemkindjes’ bij de huisarts, zoals nierproblematiek, waar we met behulp van e-health-toepassingen van toegevoegde waarde kunnen zijn.”

Een lijfarts voor iedereen

Pinedo is overtuigd van de meerwaarde van e-health. “Sommige mensen zeggen: internet is onpersoonlijk. Maar online contact kan zo waardevol zijn. Bijvoorbeeld voor een patiënt die er na een ziekenhuisbezoek thuis achter komt dat hij een belangrijke vraag niet heeft gesteld. Die patiënt wil niet weken wachten tot het volgende consult voordat hij antwoord krijgt.”

Zelf heeft Pinedo dat de afgelopen jaren als patiënt ervaren. Als bij haar zus eierstokkanker wordt geconstateerd, vraagt Sabine de radioloog die echo’s maakt in haar ZBC, om haar even te onderzoeken. Hij ontdekt een kwaadaardige tumor van ruim 10 cm in haar nier. De tumor heeft niets met eierstokkanker te maken, maar Pinedo blijkt wel drager van het gen dat de kans op borst- en eierstokkanker vergroot. Ze ondergaat in die periode meerdere operaties. “Toen ik me op een avond ineens enorme zorgen maakte over een wond, stuurde ik de chirurg een foto. Hij antwoordde direct: ‘Ik snap je zorgen, maar het komt goed.’ Die geruststelling was zó fijn. Vanuit mijn positie heb ik de kans om zo contact te hebben, maar ik zou willen dat elke patiënt die mogelijkheid heeft. Een dokter on demand. Nu blijkt dat mijn kanker niet is uitgezaaid, ga ik er vol voor. Ik wil op grote schaal voor elke patiënt zorg op maat bieden op het moment dat het de patiënt uitkomt. Dat is een droom. En met alle technologische mogelijkheden kán dat tegenwoordig gewoon.”

‘Het ziekenhuis wordt ‘de garage’ voor noodgevallen, complexe ingrepen en geavanceerde onderzoeken’

Door die techniek zal de zorg de komende jaren veranderen. Volgens Pinedo zijn zelfmanagement en begeleiding op afstand straks de standaard. “Een bezoek aan de dokter zal alleen bij verslechtering nodig zijn. Het ziekenhuis zal ‘de garage’ zijn voor noodgevallen, complexe ingrepen en geavanceerde onderzoeken. Door deze ontwikkelingen zal de zorg toegankelijker worden. Iedereen kan laagdrempelig een arts consulteren.” Ze wijst op het Vital10-portaal. “De patiënt heeft altijd een dokter bij de hand: een lijfarts voor iedereen.”

Pinedo is positief over de toekomst van de zorg. Maar als haar 15-jarige zoon vertelt dat hij later dokter wil worden, is zijn moeder toch niet meteen enthousiast. “Mijn vader wel”, zegt Pinedo. “Die was heel blij. Zelf heb ik getwijfeld of ik het mijn zoon moet aanraden, omdat het arts-zijn, ons vak, zo enorm verandert. Maar als kind van deze tijd ziet hij de ‘nieuwe medische wereld’ juist heel erg zitten.”