Eeuwig oorlog

De stokoude, even respectabele als aimabele meneer Roelofs beschouwde ik altijd als een voorbeeldige patiënt, tot het bericht dat hij zijn vrouw mishandelde. Het is dat ik zijn eveneens beminnelijke echtgenote ook heel hoog achtte, anders had ik haar misschien niet geloofd. Zij riep mijn hulp overigens niet in vanwege het feit dat hij haar sloeg, maar omdat haar echtgenoot leed onder steeds heviger nachtmerries. De man was dan compleet overstuur en wanneer zij hem probeerde te kalmeren begon hij haar te meppen. Zijn nare dromen gingen steevast over de Tweede Wereldoorlog.

Het is een misverstand dat je als huisarts na vele jaren alles wat relevant is van jouw patiënten weet. Van het oorlogsverleden van meneer Roelofs was ik niet op de hoogte, terwijl ik hem toch regelmatig op het spreekuur zag en goed meende te kennen. Zijn vrouw wist dat haar man een aversie tegen oorlogsdocumentaires op de televisie had en dat hij zelfs oorlogsflitsen op het televisiejournaal niet kon verdragen. Ze vermoedde wel dat dit te maken had met zijn oorlogsverleden maar daarover weigerde hij te spreken.

Bij een tweedeling van de mensheid denk ik tegenwoordig niet op de eerste plaats aan mannen of vrouwen, arm of rijk, zwart of blank maar aan mensen die de oorlog wel of niet hebben meegemaakt en hierdoor ernstig hebben geleden. Dat zal een aanzienlijk percentage van de 7,4 miljard mensen tellende wereldbevolking zijn. Alleen al op dit moment zijn zestig miljoen mensen voor geweld, vervolging en oorlog op de vlucht. Vier achtereenvolgende generaties zonder oorlog lijkt een zeldzaamheid.

De oorlog is vaak dichterbij dan we denken maar dat valt niet op omdat hierover wordt gezwegen: door meneer Roelofs, mijn vader en een goede kennis voor wie de oorlog gereduceerd lijkt tot een heldenverhaal dat hij telkens wanneer ik hem spreek herhaalt: hoe hij gedwongen was iemand dood te schieten. Ik heb hem nooit over andere oorlogservaringen horen spreken. Toen deze kennis daags voor het 50-jarig huwelijk zijn vrouw mishandelde, moest ik terugdenken aan meneer Roelofs.

De oorlog is vaak dichterbij dan we denken

Mensen die onder de oorlog hebben geleden voelen zich vaak niet begrepen door mensen zonder deze ervaringen. Zelfs na het lezen van alle plastische beschrijvingen in het indrukwekkende boek Zinkjongens over de oorlog in Afghanistan (1979-1989) van de Wit-Russische auteur en onderzoeksjournalist Svetlana Alexijevitsj, die in 2015 werd bekroond met de Nobelprijs voor de Literatuur, valt het ook nauwelijks te bevatten wat oorlog écht inhoudt. Gegeven alle gruwelijkheden blijft het voor mij ook een mysterie waarom er nooit een tijd is geweest of zal komen zonder oorlog. Oorlog zit blijkbaar in onze genen en zal eeuwig blijven bestaan.

Van het tv-journaal en de krant ken ik de beelden van de oorlog in Syrië. Mijn vrouw en ik begeleiden de vluchteling Nourhan, die dat geweld aan den lijve heeft ervaren, maar wanneer wij met hem over die oorlog spreken, begrijpen we er niets van. Het lijkt wel of hij de oorlog in zijn land van herkomst rechtvaardigt. Ik weet niet of het verstandige keuze van vader is geweest om nooit met mij over zijn oorlogservaringen te spreken maar ergens kan ik het wel begrijpen. Het heeft ook geen zin om onze goede kennis met zijn helderverhaal te vragen meer over de oorlog te vertellen. Niemand heeft meneer Roelofs goed kunnen helpen. De Tweede Wereldoorlog die op late leeftijd opnieuw in het hoofd van de oude man uitbrak is pas door zijn overlijden kort hierna tot bedaren gebracht. Ik gun hem als geen ander dat hij in vrede rust.

Delen