‘Er zijn is soms al genoeg’

Meer dan fulltime werken als jonge alleenstaande moeder in een mannenwereld: Selma Mogendorff (67) draaide er als huisarts haar hand niet voor om. Ze schreef er een boek over en ze coacht aiossen huisartsgeneeskunde en jonge huisartsen zodat ze plezier houden in hun intensieve baan. 

Tekst: Andrea Linschoten | Beeld: Nout Steenkamp

“Op mijn 29ste begon ik als huisarts in een dorp, met alleen mannelijke collega’s. Ik moest mee met het mannengebeuren. Tijdens overleg stelde ik me zakelijk en to the point op, anders luisterde er niemand naar me. Door me aan te passen, accepteerden mijn collega’s me. Tegenwoordig kun je als huisarts meer vrouw zijn, want de meerderheid van de huisartsen is vrouw.

Mensen helpen was mijn motivatie om voor geneeskunde te kiezen. Tegenwoordig kijk ik daar anders tegenaan en vraag ik mijn studenten wat ze onder helpen verstaan. Door de jaren heen heb ik geleerd dat ‘er zijn’ soms al genoeg is. Je kunt en hoeft niet altijd alles op te lossen voor anderen. Tijdens de opleiding vond ik veel disciplines interessant: verloskunde, kindergeneeskunde, psychiatrie en interne bijvoorbeeld. Als huisarts in een dorp met veel jonge gezinnen had ik het allemaal. Als enige vrouwelijke huisarts kreeg ik vanzelf alle gynaecologie. En in mijn jonge wijk kreeg ik veel te maken met kindergeneeskunde. De praktijk is echt met me meegegroeid.

Je kunt en hoeft niet altijd alle op te lossen voor anderen

Natuurlijk was het soms zwaar. Als ik eraan denk dat ik werkweken maakte van zestig tot honderd uur, dan vraag ik me weleens af hoe ik dat toch allemaal heb gedaan. Ik zag dat de partners van mijn mannelijke collega’s een grote rol speelden. Zij zorgden ervoor dat het op het thuisfront goed reilde en zeilde en ze zorgden voor de sociale agenda. In mijn eentje een kind opvoeden vond ik niet zo moeilijk, maar het was soms lastig om overal tijd voor te vinden. Voor sociale contacten had ik weinig tijd, vaak viel ik ’s avonds op de bank in slaap. Gelukkig had ik een geweldige oppas, die voor mijn dochter zorgde en vaak voor ons kookte. Zo kon ik me op mijn werk richten en ook bij nacht en ontij naar bevallingen toe.

Tegenwoordig wordt er meer aan de werk-privébalans van huisartsen gedacht. Parttime werken vind ik bijvoorbeeld een prima optie voor dit vak. De computer kan voor de continuïteit zorgen. Ik vind het belangrijk dat artsen goed voor zichzelf zorgen, dat ze leren een grens te trekken. Misschien een beetje ongenuanceerd, maar volgens mij vinden vrouwen dat lastiger. Mannen kunnen dat beter. Die vragen zich sneller af of iets hun taak of verantwoordelijkheid is. Het is helemaal niet erg als je eens over je grenzen gaat, maar het moet niet structureel worden. Ondertussen zijn patiënten moeilijker geworden, ze stellen meer eisen. Ik leer studenten hoe ze daarmee om kunnen gaan. Door niet de strijd aan te gaan, maar nieuwsgierig te zijn naar waarom iemand zo doet. Begrip en respect voor de ander staan voorop. Dat betekent niet dat je alles moet tolereren, maar je kunt bepaald gedrag van je patiënten dan wel beter begrijpen.

Als je dertig jaar huisarts bent, komen er veel mooie momenten langs. Zo denk ik aan bepaalde bevallingen, of dat ik mensen echt heb kunnen helpen omdat ik op tijd iets heb ontdekt. Ik genoot ook van de goede band met patiënten, had veel plezier met ze en kon lachen om gekke situaties. Je moet ook wel lol hebben, want anders is het een zwaar vak. Zoals de onmacht die je voelt als je niet kunt helpen, als iemand kanker heeft of ALS. Ook euthanasie vond ik heel zwaar. Normaal ben ik tegen al die formulieren, maar in dit geval vind ik het heel goed dat je erbij stilstaat waarom je dat doet. In onze tijd vochten we ervoor dat het mocht, maar nu lijkt het alsof het een recht is. Voor jonge artsen is dit heel heftig. Je moet het zien als helpen, als mensen echt geen toekomst meer hebben. Maar het blijft altijd lastig.

Het is helemaal niet erg als je eens over je grenzen gaat, maar het moet niet structureel worden

Het vak zit vol dilemma’s en huisartsen zijn ook maar mensen. Dat wilde ik graag laten zien en daarom heb ik een boek geschreven met verhalen uit mijn praktijk. Ik vertel wat je als huisarts kunt meemaken, wat het verschil met vroeger is en dat de dokter een mens is met gevoelens: irritatie, verdriet en boosheid. Maar het is een luchtig boek hoor, met veel grappige verhalen.

Ik liep al een aantal jaren rond met het idee voor een boek. Verhalen vertellen vind ik leuk. Toen ik bij het stoppen met mijn praktijk een afscheidsbrief aan mijn patiënten schreef, merkte ik hoeveel plezier ik beleefde aan het schrijven. Eind 2014 volgde ik in de Algarve een schrijfcursus bij Tessa de Loo. Zij vond dat ik potentie had en gaf me een goed advies: ‘Als je schrijven leuk vindt en een boek wilt schrijven, moet je het wel serieus nemen’. Dat heb ik uiteindelijk gedaan, vanaf mei vorig jaar ben ik intensief gaan schrijven en herschrijven en in december is mijn boek verschenen. De titel Waar blijft die dokter nou, verwijst naar mijn beginjaren. Als slanke jonge vrouw met een blonde paardenstaart werd ik niet altijd als de dokter herkend, ook al was ik al bezig iemand te behandelen.

Ik heb nog veel meer verhalen, maar nog een boek over mijn praktijkjaren zou meer van hetzelfde zijn. Misschien dat het tijd is voor een roman. Al die verhalen en die personen die niet in mijn eerste boek pasten, kan ik daar misschien in kwijt. Dat zou ik leuk vinden. Misschien moet ik weer eens een weekje richting de Algarve.”