Evolutie van de tweewieler

De fietswereld ontwikkelt zich in rap tempo. Gps-systemen, elektronische sloten, volautomatisch schakelende versnellingsbakken: fietsen en auto’s gaan steeds meer op elkaar lijken.

Tekst: Menno Grootjans

Tesla elektrische fiets

Fietsen is nog altijd hetzelfde: zitten, handen aan het stuur en voeten op de trappers. Maar er veranderen continue zaken aan en rondom de fiets zelf. Zo zal het fietsstuur van de toekomst er anders uitzien dan dat we gewend zijn. Dankzij de automobielindustrie.

Eerst iets over fabrikanten en verkooppunten. Eind december 2021 kopte het AD ‘Autobranche in revolutie: Traditionele autodealer sterft uit. Het artikel was gebaseerd op een onderzoek van KPMG onder 1.100 bestuurders uit de automobielsector wereldwijd. Nu wordt in Nederland nog maar 5 procent van de auto’s online gekocht, maar dat gaat snel veranderen, aldus het artikel. Door de elektrificatie van auto’s wordt de dealer veel minder belangrijk; hij is minder vaak nodig voor onderhoud. De rol van de traditionele autodealer verandert – wil deze overleven. 

Een autodealer gaat steeds meer ‘mobiliteit’ verkopen. Een voorbeeld is Volvo Harrie Arendsen, met vier vestigingen in de Achterhoek en Twente. Onder het paraplumerk Moovz heeft directeur Frank Arendsen deze dealer omgeturnd naar een breed mobiliteitsbedrijf met auto’s, sportieve fietsen, e-bikes, cargofietsen en een hele reeks aan leasemogelijkheden. Of neem Pon Holding. Oorspronkelijk de importeur van onder meer Volkswagen, maar nu met merken in de portefeuille als het overbekende Gazelle, het sportieve Cervélo, Urban Arrow (bakfietsen) en de ‘lease’ Swap bikes. Allemaal fietsen, maar toch vooral: mobiliteit.

‘Net als de auto kan ook de fiets al elektronisch op slot’

Kleinere merken als Cowboy en BikeBird, maar ook merken als Stella en VanMoof, hebben investeerders die eigenlijk niks met fietsen hebben – maar wel met mobiliteit. En met winst maken. Voordeel: er is zo meer kapitaal beschikbaar om de productie op te voeren en innovaties te initiëren. Dat laatste zien we terug bij steeds luxere e-bikes en met name e-speedfietsen. En als consument merken we het bij veel nieuwe of vernieuwde ‘fietsenwinkels’. Die staan ver af van de aloude speciaalzaak met een meesleutelende eigenaar in stofjas in de werkplaats. 

Terug naar de fiets. Op het stuur bevinden zich nog steeds twee remhendels, een of twee hendels voor het schakelen, een bel, en – bij een e-bike – ook een centraal display en bedieningsknoppen. Vrij normaal zijn al diverse gps-systemen, waarbij gedownloade routes door middel van een ‘spoor’ (track) op het schermpje al fietsend kunnen worden gevolgd. Op slot? Dat kan, net als bij auto’s, ook al elektronisch, via een app die tevens een ingebouwde ‘track & trace’ heeft zodat een dure fiets na diefstal te traceren is. 

Elektrische versnellingsbak

Wat vrij nieuw is: de elektrificatie van de versnellingsbak. Normaal wordt de versnellingsbak mechanisch bediend, met versnellingskabels. Dit gaat al vijftig jaar zo. Maar wie nu een fiets koopt, kan kiezen voor ofwel een elektronische aansturing van de versnellingsbak, ofwel een volautomatisch schakelende versnellingsbak. En soms voor een combinatie van beide, zoals bij elektrische auto’s, bussen en motoren. Stroom is er toch volop door de accu van de motor. En we zijn ondertussen al zo gewend aan swipen en touch screens, dat het logisch lijkt dat elektronisch schakelen een usance wordt. Elektronisch schakelen kan via een stroomdraad, drukknoppen en accu’s, óf draadloos. Automatisch schakelen werkt via de trapfrequentie, ook wel cadans of RPM (rotations per minute oftewel toeren per minuut) genoemd. De trapfrequentie wordt bepaald door het aantal pedaalomwentelingen per minuut. Wie eenmaal zijn ideale RPM heeft gevonden, rijdt nooit meer te zwaar of te licht. De belangrijkste leveranciers van de elektrisch gestuurde versnellingsbakken zijn Shimano, Rohloff, Enviolo en SRAM.

Het Japanse Shimano biedt een reeks aan Di2-versnellingssystemen voor racefietsen, mountainbikes, gravelbikes, gewone fietsen en e-bikes, waaronder een systeem dat op basis van cadans en snelheid automatisch een signaal aan de naaf geeft om naar de juiste versnelling te schakelen. Het E-14-systeem van het Duitse Rohloff schakelt automatisch over naar een voorgeprogrammeerde versnelling die na stilstand opnieuw start in een lichter verzet. Bij het Amerikaanse Enviolo kunt u met één druk op de knop de automaat aan- of uitzetten, net als bij een auto. De naaf past het verzet automatisch aan: fietst u een heuvel op, dan gaat u automatisch lichter fietsen. De Automatiq kunt u via een app met uw telefoon verbinden, waarmee u de naaf vervolgens naar wens kunt configureren. Ook geeft de app aan wanneer er onderhoud moet plaatsvinden.

Voorlopig alleen nog te zien op zeer sportieve fietsen: draadloos elektrisch schakelen met de 12-speed eTap AXS van het (eveneens Amerikaanse) SRAM. De derailleurs hebben hun eigen accu, communicatie tussen derailleurs en shifters gaat draadloos. 

Smart cockpit

Zijn er nog meer innovaties vanuit de autowereld te verwachten? Jazeker. Bijvoorbeeld de smart cockpit: een stuur met ‘touch screen’ met onder meer Apple CarPlay; de futuristische Vlaamse Specter 1 (geheel van composiet en de motor quasi-onzichtbaar); seniorene-bikes met elektronisch stabiliteitssysteem (denk: rijstrookassistentie bij auto’s) en, als klap op de vuurpijl: de Tesla Model B. Een fiets van, jawel, Tesla. Met een zeer eigenzinnige stuurinrichting en twee ‘e-bike’ motoren. Wie vanwege de Model B meteen koers wil zetten richting een mobilitycenter: het betreft vooralsnog een studiemodel.

Voor- en nadelen elektronisch schakelen

+ bedieningsgemak: op een knop drukken kost minder kracht
+ efficiency: met versnellingsbak op basis van trapfrequentie trapt u nooit te zwaar of te licht
+ Opgeruimd: geen wirwar aan draden of kabels

hoge prijs: een elektronisch systeem is zo’n 500 tot 1.000 euro duurder
systeemintegratie: wanneer de motor defect is, is de fiets in feite waardeloos
Een kabel is eventueel zelf te repareren, maar voor complica- ties bij elektrisch schakelen is specifieke kennis nodig

Delen