Favoriete pil – Niemandsland
Timo Bolt (Arnhem, 1973) is universitair hoofddocent medische geschiedenis bij het Erasmus MC en het UMC Groningen. Zijn favoriete pil: de roman Niemandsland (Regeneration) van de Britse schrijfster en historicus Pat Barker.
Tekst: Frank van Kolfschooten | Beeld: De Beeldredaktie/Jasper van Overbeek
“Niemandsland is een fantastische roman over de Eerste Wereldoorlog”, zegt medisch historicus Timo Bolt uit Oosterwolde (GD). “Schrijfster Pat Barker maakt via subtiele omwegen de verschrikkingen van de loopgraven aan het front duidelijk. Ik moest het boek soms even wegleggen omdat het zo aangrijpend was.”
De roman (een mix van fictie en historische feiten) speelt zich af in het Craiglockhart Military Hospital in Schotland in 1917. Daar zijn soldaten opgenomen die door ‘shellshock’ niet meer kunnen praten, zijn gaan stotteren of gruwelijke nachtmerries hebben. Hoofdpersoon is psychiater William Rivers, die de soldaten weer aan de praat en op de been moet zien te krijgen. Hij staat onder grote druk van zijn superieuren. “Die vinden patiënten met shellshock maar lafaards en zeurpieten die Rivers veel harder zou moeten aanpakken”, zegt Bolt. “Het is fascinerend hoe deze worstelt met de paradoxen van zijn behandelingen. Want genezing betekent dat patiënten terug moeten naar de loopgraven, met een groot risico op nieuwe gezondheidsschade of zelfs de dood. Die spanning maakt de relatie tussen psychiater en patiënt heel boeiend en gelaagd.”
‘In zekere zin is de gekte van deze patiënten een normale reactie’
Een van Rivers’ patiënten is de dichter Siegfried Sassoon, een officier die een pamflet heeft geschreven tegen de oorlog. Dat is een militaire doodzonde, die wordt uitgelegd als een symptoom van shellshock. “Hem moet het zwijgen worden opgelegd door een psychiatrische behandeling, terwijl zijn verzet natuurlijk getuigt van gezond verstand”, zegt Bolt. “In zekere zin is de gekte van deze patiënten een normale reactie en is de werkelijkheid waarnaar ze terug moeten keren ongezond.”
Niemandsland illustreert in extreme vorm de dilemma’s waarvoor een arts kan komen
te staan, aldus Bolt. In zijn colleges bij het Erasmus MC en het UMC Groningen probeert hij geneeskundestudenten bewust te maken van de beperkingen van de evidence-based, medisch-technische methode en leert hij hun met een bredere blik naar gezondheidsvraagstukken te kijken. “De medisch-technische methode biedt geen oplossingen voor de existentiële problemen van patiënten waarmee artsen in de praktijk te maken krijgen. Studenten worden opgeleid om te durven handelen en ingrijpen, maar ziekten en gebreken horen bij het leven en zijn niet altijd oplosbaar. De vragen des levens kunnen jonge artsen in verlegenheid en aan het twijfelen brengen. De kunst voor hen is een balans te vinden.”
