Favoriete pil – Waarom zou ik liegen
Erwin Kompanje (Rotterdam, 1959) is klinisch ethicus op de afdeling intensive care van het Erasmus MC. Zijn favoriete pil: Waarom zou ik liegen, het dagboek van de Oekraïense kunstenares Marie Bashkirtseff.
Tekst: Frank van Kolfschooten | Beeld: De Beeldredaktie/Arie Kievit
“Ik heb Waarom zou ik liegen in één weekend uitgelezen en daarna was ik verliefd op Marie Bashkirtseff”, zegt de Rotterdamse klinisch ethicus Erwin Kompanje. “Haar mooie, literaire, overdachte zinnen zorgden ervoor dat ik via een tijdmachine met een tas vol penicilline naar het negentiende-eeuwse Parijs wilde reizen om haar te genezen van haar dodelijke ziekte.”
De Oekraiënse Marie Bashkirtseff hield tussen 1873 en 1884 een dagboek bij, dat na haar vroege dood op haar 25ste door haar moeder en tante is gepubliceerd. Marie droomde van een zangcarrière, maar dat bleek onmogelijk toen ze tuberculose kreeg. In plaats daarvan begon ze met schilderen en werd ondanks haar ziekte toegelaten tot de vooraanstaande Académie Julian. “In haar dagboeken leer je haar kennen als een heel ambitieus meisje met een bittere zelfspot en aandoenlijke zelfverheerlijking, dat in grote eenzaamheid leefde”, zegt Kompanje. “Ze wist dat ze niet lang zou leven, maar dat belette haar niet te dromen van schitteren, het hoogste aanzien verwerven en rijk worden. Ze wilde laten zien dat ze ertoe deed. En dat is haar gelukt met ruim honderd prachtige schilderijen en enkele beeldhouwwerken en natuurlijk met dit dagboek.”
‘Benut de mogelijkheden die je nog wél hebt’
Wat Kompanje aanspreekt is dat Marie zich in haar korte leven, ondanks de dodelijke ziekte die ze onder de leden had, heeft laten leiden door haar mogelijkheden en niet door haar beperkingen. “In mijn werk als klinisch ethicus op de afdeling intensive care van het Erasmus MC heb ik geregeld te maken met patiënten die, áls ze de ic al overleven, grote beperkingen overhouden aan hun ziekte. Ik houd hun voor dat hun oude leven waarschijnlijk nooit meer terug zal komen, maar dat ze niet bij de pakken neer moeten zitten en dat je altijd iets van je leven kunt maken.”
Kompanje vindt dat artsen die chronisch zieke patiënten behandelen ook vaker de boodschap moeten brengen dat leren leven met ziekte ook een optie is, in plaats van steeds andere geneesmiddelen voor te schrijven met bijwerkingen die vaak ernstiger zijn dan de primaire symptomen van de ziekte. “Aanvaard je beperkingen en benut de mogelijkheden die je nog wél hebt.”
Dat benadrukt hij ook bij consulten bij kindergeneeskunde, in gesprekken met ouders van gehandicapte kinderen. “Laat beperkingen niet het hele leven van je kind domineren. Marie Bashkirtseff is wat dat betreft een lichtend voorbeeld.”