foutmelding

 

Om de maand laten Annemarie Smilde (senior jurist gezondheidsrecht/teammanager bij VvAA rechtsbijstand) en Lieke van der Scheer (filosoof/ethicus) in Arts en Auto hun licht schijnen op een medisch dilemma. Hieronder kunt u meediscussiëren over hun antwoorden.

Wilt u zelf een dilemma aan dit panel voorleggen? Mail dan naar redactie@artsenauto.nl o.v.v. dilemma. De redactie neemt dan contact met u op.

Een aios signaleert dat geen melding wordt gedaan van een gemaakte fout. Wat moet of kan de aios doen?

Een aios assisteert bij een operatie die haar opleider uitvoert. De aios constateert dat de arts tijdens de operatie twee fouten maakt. Het loopt met een sisser af en de arts informeert na de operatie noch de patiënt, noch diens behandelaar. Evenmin doet hij een VIM-melding.

Wat moet de aios in dit geval doen? Zij weet dat de arts niet de goede procedures volgt, maar zij vindt het moeilijk om op deze zaken terug te komen.

Lieke-van-der-scheer

Ethicus
Lieke van der Scheer

Deze aios heeft er moeite mee om problemen die zich tijdens het werk voordoen met haar opleider te bespreken. Kennelijk gemaakte fouten tijdens een operatie durft ze niet aan de orde te stellen. Waar komt die aarzeling, dat gebrek aan durf vandaan? Dat zou weleens te maken kunnen hebben met de complexe leer-werkverhouding tijdens de opleidingsperiode.

De verhouding tussen aios en opleider kent vele aspecten. Enerzijds zijn ze beiden arts en hebben ze ieder een eigen verantwoordelijkheid. Anderzijds is er sprake van een leerverhouding, een soort meester-gezel relatie, waarin de opleider een rolmodel is. Hij heeft ook overwicht, meer gezag en meer macht. De aios is in allerlei opzichten van hem afhankelijk. In zo’n complexe relatie is er moed voor nodig om te spreken over de fouten van de opleider.

Hoe zouden zowel aios als opleider toch een houvast kunnen vinden om productief met elkaar om te gaan? De belangrijkste functie van hun relatie is het leerproces van de aios. De professionele zelfstandigheid van de aios
is het uiteindelijke doel. Essentiële elementen van een leerproces zijn dat er wordt gereflecteerd op praktijkervaringen, dat vragen worden besproken, dat wordt bekeken wat goed gaat en wat beter kan en dat van fouten wordt geleerd. Die reflectie betreft niet alleen de eigen persoonlijke ervaringen van de aios, maar alles wat zich in haar omgeving aan leerzame praktijk voordoet.

Vanuit de invalshoek van dit leerproces is het dus uiterst nuttig en gewenst om vragen, problemen en ook (al dan niet veronderstelde) fouten te bespreken, te analyseren en daarvan te leren. De aios zou dus haar eigen leerproces dienen als ze de opgedane ervaringen met haar opleider bespreekt. En de opleider zou het aan zijn status van opleider verplicht zijn om haar (mogelijk inderdaad kritische) opmerkingen te bespreken. Van fouten kun je leren, mits je ze bespreekbaar maakt.

Dat laatste geldt niet alleen voor elke individuele aios en opleider, maar in feite voor elke zorginstelling die een lerende organisatie wil zijn. Dat blijkt ook uit publicaties en richtlijnen van de Orde van Medisch Specialisten (OMS). Specialisten moeten zich open en toetsbaar opstellen. De OMS bepleit bij maatschappen en vakgroepen een jaarlijkse ‘APK’ waarin in een open cultuur verbeterpunten worden opgesteld. En als een arts niet optimaal presteert, moeten collega’s hem daarop aanspreken. In die zin is het niet alleen het pakkie-an van de aios, maar is het ook een team- en instellingsverantwoordelijkheid.

 

 

 

Annemarie-smilde

Jurist
Annemarie Smilde

Een aios heeft altijd een eigen verantwoordelijkheid, waar hij (tuchtrechtelijk) op aan te spreken is. Dus ook als de opleider of supervisor steken laat vallen. Hoe maakt een aios zijn verantwoordelijkheid waar als de opleider zijn verplichtingen niet nakomt?

Wat zijn de verplichtingen van een arts in deze casus? Er zijn fouten gemaakt en dus is er sprake van een incident: een onverwachte of onbedoelde gebeurtenis betreffende de kwaliteit van de zorg, al dan niet met merkbare gevolgen voor de patiënt. Hier is alles met een sisser afgelopen. Dit interpreteer ik als volgt: de gevolgen zijn zeer beperkt gebleven, maar ze zijn er wel. Bij ernstige gevolgen had het ziekenhuis bij de Inspectie een melding van een calamiteit moeten doen.

In geval van een incident met merk-bare gevolgen moet een arts op grond van de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) de patiënt direct informeren over wat er is gebeurd, waar- door dit heeft kunnen gebeuren en welke maatregelen hij heeft genomen of nog zal nemen om de gevolgen zo veel mogelijk te beperken, met eventuele instructies voor de patiënt. Wanneer vaststaat dat een fout is gemaakt, moet een arts bovendien zijn excuses aanbieden volgens de gedragscode GOMA.*

Een arts heeft eveneens de verplichting een zogenoemde VIM-melding te doen conform de interne procedure. Andere verplichtingen zijn het registreren in het medisch dossier van wat er niet goed is gegaan onder vermelding van het tijdstip van het incident en de namen van de betrokken zorgverleners. En natuurlijk zal de arts de huisarts en zo nodig de zorgverleners in het ziekenhuis moeten informeren, voor zover nodig vanuit het oogpunt van goede zorg.

Omdat de aios een eigen verantwoordelijkheid heeft, is niets doen geen optie. Op eigen houtje de patiënt informeren en een VIM-melding doen evenmin. Dit laatste is niet in overeenstemming met de Modelinstructie aios en anios werkzaam in een zorginstelling.** De aios zal eerst in een gesprek met de opleider moeten toelichten waarom zij het van belang vindt de patiënt te informeren en een VIM-melding te doen. En daarbij benadrukken dat zij een eigen verantwoordelijkheid heeft voor de goede zorg en naleving van wettelijke verplichtingen en hierop tuchtrechtelijk aan te spreken is.

Vindt de opleider het niet nodig stappen te zetten of te laten zetten, dan zal de aios dit uit eigen beweging moeten doen. Het advies is wel hierover de opleider vooraf te informeren. Tevens is het in het belang van de aios om de casus
en haar positie met een vertrouwenspersoon binnen de instelling of opleiding te bespreken. En eventueel met een jurist.

 

*Gedragscode Openheid medische incidenten; betere afwikkeling Medische aansprakelijkheid; deletselschaderaad.nl
**van o.a. de KNMG, FMS. NVZ, NFU; de modelinstructie beschrijft de verantwoordelijkheden van a(n)ios, de (superviserende) medisch specialist, opleider, zorginstelling en maakt deel uit van de overeenkomst van het ziekenhuis en de aios

Delen