Hoog tijd voor andere koers in zorg
Het zorgbeleid in Nederland behoeft dringend bijsturing. De ontwikkelingen binnen het huidige zorgstelsel tasten de kern van de zorg aan. Het ontneemt burgers zaken, die niet door geld zijn te vervangen; menslievendheid, solidariteit, privacy en hun vrije keuze.
Goede en gelijke toegang tot zorg, is net als gelijke toegang tot onderwijs en recht, essentieel voor gelijke kansen, en daarmee samenhangend voor de rechtvaardigheid en solidariteit in een maatschappij.
Onder de huidige marktwerking zijn het de zorgverzekeraars, private financiële instellingen, die de zorggelden beheren en daarmee feitelijk de regie over de zorg hebben overgenomen. Zo komt het dat controle in en kosten en baten van de zorg verheven worden tot de hoogste prioriteit, waaraan menslievendheid, solidariteit, privacy en vrije keuze van de burger ondergeschikt worden gemaakt. De mens staat niet meer centraal, maar de financiële afwegingen en het controleren zijn een doel op zich geworden.
Marktwerking leidt tot het sturen op kosten en baten, waardoor menslievendheid en de menselijke maat geleidelijk op de achtergrond geraken. Burgers dreigen door financiële afwegingen buiten de boot te vallen. Het nadeel van de zorgverzekeraar als regisseur is niet alleen dat deze overwegend financieel gericht is, maar ook te ver afstaat van de patiënt en zich daardoor makkelijk kan onttrekken aan het menselijke leed, die zijn beslissingen veroorzaken. Deze doorgaans effectieve bescherming tegen eventuele perverse financiële prikkels gaat aan hem voorbij.
Tegelijkertijd verdwijnt de solidariteit. Immers: als vanuit financieel oogpunt de kosten en baten voor verschillende groepen uit onze samenleving worden berekend, leidt dat tot selectie op risico’s. Zo komen oud en jong, ziek en gezond, hoog- en laagopgeleid, arm en rijk tegen over elkaar te staan. Ongelijke behandeling leidt tot het gevoel van onrecht. Dit draagt niet bij aan het solidariteitsgevoel, noch de harmonie in een samenleving.
Privacy en beroepsgeheim staan controle en regie van buiten de zorgvloer deels in de weg. Zonder deze waarborg kan echter geen enkele burger meer volledig vrij uit spreken in de spreekkamer, omdat de consequenties niet te overzien zijn. Men weet immers niet of iets ooit nog tegen je gebruikt kan worden. Dit zet het bieden van efficiënte en goede zorg op maat sterk onder druk.
De vrije artsenkeuze – vrije zorgverleners keuze – staat sturing door de verzekeraar in de weg. Vrije keuze is echter voor mensen belangrijk en helemaal op het moment dat men echt zorg nodig heeft. In de zorg kunnen besluiten verstrekkende gevolgen hebben voor mensen. Dat vraagt om vertrouwen en een goede menselijke klik tussen patiënt en zorgverlener. Juist dan moet de patiënt verzekerd zijn dat zijn belang niet ondergesneeuwd dreigt te geraken aan het belang van een zorgverzekeraar.
Passie en gedrevenheid van professionals hangen nauw samen met de regie over het eigen werk. Zorgverleners worden echter steeds meer afhankelijk van de gratie van de zorgverzekeraar en of de manager en lopen de kans dat zorgvuldig opgestarte, medisch zinvolle initiatieven zo weer van tafel geveegd kunnen worden. De gedachte dat met name private partijen profiteren van bezuinigingen, maar ook de enorme bureaucratie die veroorzaakt wordt door de controles door buitenstaanders, zijn funest voor de o, zo belangrijke passie en gedrevenheid waarmee de mensen hun werk doen.
Dan lijkt één heldere, solidaire, nationale zorgverzekering die alle zorg dekt, die wij als samenleving strikt nodig achten, toch de beste oplossing. De patiënt mag dan de zorg afnemen bij elke erkende zorgverlener van zijn keuze. Men kan ervoor kiezen de uitvoering van de financiële afhandeling door een overheidsinstelling of een private zorgverzekeraar te laten doen, waarvoor een budget beschikbaar wordt gesteld. Passende hoogtes van vergoedingen voor geleverde zorg en budgetten van zorginstellingen en zorgsectoren worden dan door de overheid bepaald. Zorginstellingen e.a. zorgverleners verantwoorden op hun beurt hun uitgaven aan de overheid.
Op deze manier krijgen zorgverleners en patiënten de regie over de zorg terug en bepalen ze samen hoe de gelden binnen het budget het beste besteed kunnen worden aan de zorg. Zo kan onze zorg wellicht een internationale koppositie voor beste prijs-kwaliteit-beschikbaarheid voor de toekomst behouden. Het belang van het beroepsgeheim en de privacy kan weer op juiste waarde erkend en gerespecteerd worden. En met het waarborgen van de ‘vrijeartsenkeuze’ bij de burger, al dan niet geadviseerd door verzekeraar, huisarts of anderen komen goede zorgverleners vanzelf naar boven drijven.