‘Ik gun dit elke collega’

interview / Kinderarts Anne de Pagter over ontwikkelingsgerichte coaching

Professionele coaching leidde tot een onverwachte, maar doordachte wending in haar loopbaan. Kinderhematoloog Anne de Pagter over hoe die persoonlijke ervaring uitmondde in een coachingsprogramma voor medisch professionals. “Deze beweging stopt niet bij dokters.”

In haar tijd als aios kindergeneeskunde geeft Anne de Pagter (39) les aan studenten geneeskunde. Daarom volgt ze, op eigen initiatief, een opleiding didactiek. Executive coaching maakt daar onderdeel van uit, maar De Pagter ziet daar het nut niet van in. “Ik had geen probleem, dus ook geen coaching nodig, dácht ik.” Waarop haar studiegenoten uit het bedrijfsleven haar verbaasd aankijken. “Voor hen was het gebruikelijk. ‘Je kunt je altijd ontwikkelen’, zeiden ze.” Dat kan De Pagter nu uit eigen ervaring bevestigen. “Ondanks mijn twijfel was het heel nuttig. Dankzij een coach die op een professionele manier met mij spiegelde en scherpe vragen stelde, realiseerde ik me dat de route die ik voor mezelf had uitgestippeld, niet paste bij wie ik ben, of beter: niet optimaal paste bij wie ik ben.”

De Pagter wás ervan overtuigd dat ze zich zou specialiseren in infectieziekten. “Dat vind ik nog steeds een gaaf vakgebied, maar in dat coachtraject kwam ik tot de ontdekking dat een ander vak nog beter bij mij paste. Ik hecht aan langdurig contact met patiënten, op een specialistisch gebied, ik hou van verdieping en van pionieren.” Dat alles komt samen in de kinderhematologie. “In dit vak heb je dat langdurige contact, het is een specialistisch én nog relatief jong vakgebied; er valt nog veel te ontwikkelen.”

Sinds 2018 werkt ze als kinderarts-hematoloog in het Erasmus MC-Sophia en het LUMC-WAKZ, maar na haar ‘eurekamoment’ wil De Pagter ook andere dokters op het spoor van professionele coaching brengen. “Ik gun iedereen die daar behoefte aan heeft ondersteuning in professionele en persoonlijke ontwikkeling.” Daarbij ziet ze coaching niet als de heilige graal, maar als onderdeel van een breder palet van ondersteuning, waartoe ook intervisie en peer support behoren. “Al die onderdelen kunnen elkaar voeden. Medisch professionals zijn enorm zelfredzaam, maar ontwikkelingsgerichte coaching kan helpen om te reflecteren, om te herkennen en erkennen wat energie geeft en kost én om dit optimaal in te zetten in het dagelijks werk. Daarmee heeft het effect op onszelf, op het team én op de kwaliteit van zorg.”

Met dat verhaal stapt ze naar haar opleider, Matthijs de Hoog. Zouden ze deze vorm van coaching niet voor alle aiossen beschikbaar kunnen stellen? Haar opleider ziet aanvankelijk wel wat beren op de weg. “Is er behoefte bij de aiossen, gaan ze dit doen? Hoe gaan we dit financieren? Waar halen we de tijd vandaan?”, somt De Pagter de vragen op die De Hoog destijds op haar afvuurt. “Toch werd hij enthousiast: ‘Oké, ik financier een pilot, maar dan koppelen we er wel effectiviteitsonderzoek aan’. Dat doen we nog altijd: wetenschappelijk onderzoek is de ruggengraat van Challenge & Support.”

Zo heet het coachingsprogramma dat is voortgekomen uit de pilot. Het bestaat uit zes face-to-facesessies in een periode van tien maanden, met ‘onafhankelijke, ervaren coaches die een erkende opleiding hebben gevolgd én kennis hebben van de medische wereld’. Artsen schrijven zich vrijwillig in (“Er is evidence dat coaching verplicht stellen niet werkt.”); medisch specialisten betalen de kosten zelf, voor aiossen wordt het traject grotendeels vergoed uit het opleidingsbudget. “Bewust niet volledig; persoonlijke en professionele ontwikkeling is namelijk een gedeelde verantwoordelijkheid.” De coachsessies zijn altijd ‘individueel in een vertrouwelijke setting’, maar wél ingebed in een vakgroep of afdeling. “Wil je een individueel proces laten landen in de praktijk, dan moet de grond bouwrijp zijn.” 

Welzijn vergroten 

Dat lijkt op steeds meer plekken het geval. Afgelopen jaar hebben veertig vakgroepen en bijna duizend artsen deelgenomen aan Challenge & Support (C&S). Inmiddels loopt er ook een dochterprogramma voor geneeskundestudenten (MATCH your future) en gaat er een onderzoek van start naar de effectiviteit van ontwikkelingsgerichte ondersteuning bij andere beroepsgroepen, zoals verpleegkundigen. “Deze beweging stopt niet bij dokters”, zegt De Pagter. “Het doel is niet coaching aanbieden, maar de zorg verbeteren, door het reflectievermogen en het welzijn van zorgprofessionals te vergroten.” Dat roept een vraag op die de oprichter en programmaleider van C&S vaker krijgt: moet er niet iets aan het systeem worden gedaan, in plaats van artsen bestendig(er) te maken tegen de (te) hoge werkbelasting? “Dat is ook belangrijk, maar dat hebben we als individu alleen niet in de hand. De effecten van coaching kunnen wel bijdragen aan verandering: als we echt reflectief naar onszelf en ons team kunnen zijn, dan kunnen we dat ook naar de organisatie.”

De Pagter – AirPods in, open blik – doet haar verhaal half januari coronaproof via Teams. Ze is net terug van een korte vakantie in Zeeland, waar de kinderarts op de foto is gegaan bij de Oosterscheldekering, een plek die zij zelf uitkoos, met een reden. “Het is natuurlijk een uniek bouwproject geweest destijds, maar wat me het meest aanspreekt, is hóe het tot stand is gekomen. De plannen voor een dam lagen klaar, maar het werd een innovatieve stormvloedkering. Wat veel mensen niet weten, is dat een groep Delftse studenten met dit vernieuwende idee kwam; de ingenieurs van Rijks-

waterstaat hebben het uiteindelijk omarmd. Het resultaat, 65 betonnen pijlers met daartussen schuiven die open- en dichtgaan, heeft Nederland op waterbouwkundig gebied wereldwijd op de kaart gezet.” Ze ziet parallellen met C&S. “Op bescheiden schaal hoor, al is onze ambitie groot. Ik zie Challenge & Support als een pijler die bijdraagt aan een open cultuur in de zorg, waarin we ondersteuning, reflectie en groei normaal vinden. Gelukkig zijn er meer pijlers, meer initiatieven, zoals Zin in Zorg, een veelbelovende beweging. Ik hoop dat we met elkaar kunnen behouden wat goed is en ‘het achterland’ kunnen beschermen tegen wat niet goed is. Daar denk ik aan als ik langs de Deltawerken rijd.”

Dat doet de kinderhematoloog geregeld, want in Zeeland liggen haar roots, vlakbij Domburg. Daar woont nog steeds haar ‘eigen’, zoals Zeeuwen hun naaste familie noemen. In 2019 overleed haar moeder; De Pagter schreef in een persoonlijk essay in de Volkskrant over de professionele en liefdevolle zorg die haar zieke moeder ontving tot aan haar dood. De bezieling, de inzet buiten het takenpakket, het medeleven, de tranen van zorgverleners; het maakte een onuitwisbare indruk op haar. Of deze ervaring invloed heeft op haar eigen werk als dokter? “Ik ben me nog bewuster geworden van de waarde van echte verbinding. Enige professionele distantie is nodig en nuttig in een behandelrelatie, maar ik ben minder bang om die distantie te laten zakken. Nog opener over wie ik ben. Wat iets met mij doet. In mijn opleiding leerde ik dat de ‘hard skills’ het belangrijkste zijn, daarna komen de ‘soft skills’, die ik trouwens liever ‘human skills’ noem. Voor mij is dat – mede door de ervaring met mijn moeder – nu echt andersom: eerst komen de human skills, eerst echte aandacht, echte verbinding. Daarin ligt de sleutel voor de beste zorg.”  

‘Niet het negatievevoorkomen, maar het positieve versterken’

Niet alleen in de relatie met patiënten en ouders laat De Pagter zien wie er achter de witte jas zit, dat doet ze ook in het contact met collega’s. “Als je open bent, je kwetsbaar opstelt, dan is een ander daar ook eerder toe geneigd. Dat merk ik in het multidisciplinaire team waarin ik werk, maar ook bij presentaties die ik geef over coaching. Zeker in het begin heb ik me best eenzaam gevoeld toen ik mijn ervaring met coaching deelde. Men keek mij aan: wat is er mis met jou? Een van de eerste keren kan ik me nog goed herinneren. Dat ging heel moeizaam, totdat het hoofd van de afdeling zei: ik ga al tien jaar naar een coach. Dat brak het gesprek open, het klimaat veranderde voor de rest. Coaching wordt van oudsher geassocieerd met het hebben van een probleem. Iemand die uitvalt of het moeilijk heeft, wordt naar een coach verwezen, maar bij ontwikkelingsgerichte coaching draait het niet om een probleem, maar om een persoonlijk ontwikkelvraagstuk.” 

Ze maakt een vergelijking met schaatsen. “Een coach kan helpen om sneller te worden bij de start of beter te schaatsen in de bochten. Als je in een wak ligt, heb je geen coaching nodig, maar iemand die je uit het wak haalt.” Om in de metafoor te blijven: kan coaching helpen een wak te ontwijken? “Dan gaat het over coaching als preventie, ik zie ontwikkelingsgerichte coaching meer als amplitie, als het bevorderen en versterken van het positieve, niet als het voorkomen van het negatieve. Maar die coaching kan er wel toe leiden dat je niet op de schaats maar op de fiets gaat, dan kom je helemaal geen wak tegen.” 

Effectiviteit bevestigen

Dat ontwikkelingsgerichte coaching positieve effecten heeft op zorgprofessionals, hebben De Pagter en collega’s vorig jaar aangetoond in een onderzoek dat zij publiceerden in The BMJ Open. Een groep van 57 medisch specialisten (in opleiding) die het C&S-programma volgden, rapporteerde een ‘significante verbetering’ op meerdere vlakken (autonomie, werk-privé-

balans, welzijn, psychologisch functioneren) ten opzichte van een controlegroep van gelijke omvang die geen coaching kreeg. “Deze studie heeft geleid tot een samenwerking met The Institute of Coaching, Harvard Medical School, waar onderzoek onder medisch professionals tot vergelijkbare resultaten heeft geleid. Ik denk dat deze studies bijdragen aan de acceptatie.” Al zitten er wel limitaties aan de pilotstudie van De Pagter, dat geeft ze zelf ook aan: er was sprake van selectiebias, en selffulfilling prophecy ligt op de loer. “Deze studie is een eerste stap. We zijn al volop bezig met de volgende: een randomized controlled trial in vijf UMC’s en een groot algemeen ziekenhuis. Hopelijk kunnen we daarmee volgend jaar de eerder gevonden effectiviteit bevestigen.”

Wat De Pagter het ‘allermooist’ vindt, is dat deelnemers, ‘jong én oud’, als ‘ambassadeurs de beweging vormgeven’. “Het aanbod is ontstaan vanuit de behoefte van aiossen, maar senior medisch specialisten geven aan dat het ook in die fase van de loopbaan bijzonder waardevol is. Dat helpt de beweging verder te verspreiden waardoor professionele persoonlijke ontwikkeling vanzelfsprekend wordt.” Niet elke deelnemer stopt dan ook na het C&S-programma. “We horen geregeld dat artsen op eigen initiatief zijn doorgegaan met coaching. Dat ze op bepaalde momenten teruggaan om te sparren.” Dat doet De Pagter zelf ook. “Op regelmatige basis. Elke keer als ik een afspraak heb gemaakt, denk ik: ik heb er helemaal geen tijd voor. Maar als ik ervandaan kom, is het altijd weer een zeer nuttige investering geweest. Het helpt mij om bevlogen te blijven, om nieuwe stappen te durven zetten, om mijn potentieel optimaal in te zetten voor de beste patiëntenzorg. Dat gun ik elke collega.” 

Curriculum vitae

Anne de Pagter (1982) geboren in Middelburg

  • 2000 – 2006
    geneeskunde, Universiteit Utrecht
  • 2007 – 2009
    MD/PhD Traject, Towards a safer stem cell transplantation: viral reactivations and immune reconstitution, Universiteit Utrecht
  • 2010 – 2015
    kinderarts in opleiding, Sint Franciscus Gasthuis, Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis en LUMC – Willem-Alexander Kinderziekenhuis           
  • 2015 – 2018
    fellowship kinderhematologie, Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis en LUMC-Willem-Alexander Kinderziekenhuis        
  • 2017 – heden
    initiator en programmaleider Challenge & Support; professionele persoonlijke ontwikkeling voor medisch professionals
  • 2018 – heden
    kinderhematoloog Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis en LUMC-Willem-Alexander Kinderziekenhuis
  • 2019 – heden
    initiator en programmaleider MATCH programma: professionele persoonlijke ontwikkeling voor masterstudenten gezondheidszorgstudies Erasmus MC
  • 2020 – heden
    stuurgroeplid Zin in Zorg
  • 2020 – heden
    bestuurslid stichting ZWIC
  • 2021 – heden
    universitair hoofddocent professionele persoonlijke ontwikkeling zorgprofessionals, Erasmus MC

Delen