‘Ik hou er een vakantiegevoel aan over’

Waarnemend huisarts en cosmetisch arts Ninette van Es (45) is tweemaal per jaar ook scheepsarts op reizen naar de Noord- en Zuidpool. “Ik zie het als een voorrecht dat ik van deze passie mijn werk heb kunnen maken.”

Tekst: Wout de Bruijne | Beeld Nout Steenkamp

“Mijn jeugd in Terneuzen is vast van invloed geweest op mijn reislust. In Zeeuws-Vlaanderen zijn zee en schepen nooit ver weg. Ik heb altijd gezocht naar een combinatie van geneeskunde en reizen. Mijn verpleegstage liep ik in Indonesië, de co-schappen kindergeneeskunde deed ik in Australië en terwijl ik als agnio chirurgie op een functie wachtte, draaide ik drie maanden mee in een tropenziekenhuis in Malawi.

Ik ben eerst opgeleid als aios orthopedie en werkte daarbij in het AMC. Steeds meer ging ik twijfelen of mijn toekomst wel tussen de muren van een ziekenhuis lag. Na lang beraad en met behulp van een loopbaancoach besloot ik huisarts te worden. Dat leek mij een beroep met meer afwisseling en vrijheid.

Toen ik op televisie Floortje Dessing per ijsbreker rond Spitsbergen zag reizen, was ik onder de indruk; dat wilde ik ook. In 2007 maakte ik mijn eerste reis als passagier naar de Noordpool en raakte ik besmet met de verslavende ‘polarbug’. Ik wilde nu ook de Zuidpool zien, maar had daarvoor het geld niet. Op internet kwam ik een paar jaar later een reisverslag tegen van een arts die als scheepsarts werkte op een schip van Oceanwide Expeditions, een organisatie die expedities naar het Noordpoolgebied en Antarctica uitvoert.

Op mijn telefoontje naar de organisatie kreeg ik te horen dat ze nog wel een scheepsarts konden gebruiken en in 2011 maakte ik mijn eerste reis naar Antarctica. Sindsdien vaar ik jaarlijks een of twee keer mee naar de Noord- en de Zuidpool. Deze winter maak ik mijn twintigste reis, rond Antarctica.

Je vaart als scheepsarts mee op vrijwillige basis, alleen de reis- en verblijfskosten worden vergoed.

Het werk kan soms wel hectisch zijn, bijvoorbeeld bij een ongeluk aan boord, maar meestal kabbelt het rustig voort en is er weinig stress. Ik hou er in ieder geval wel een vakantiegevoel aan over. Dat is ook een reden dat ik het doe, want verder ga ik nauwelijks op vakantie en het werk wordt zoals gezegd niet betaald. Overigens kun je dit als arts wel als vakantiebesteding doen, maar een organisatie als Oceanwide heeft toch een voorkeur voor ervaren terugkerende routiniers.

In het ergste geval kun je als scheepsarts eisen dat het schip terugkeert of doorvaart naar de dichtstbijzijnde haven

Op grotere schepen met ongeveer 100 passagiers heb je gemiddeld zo’n drie patiënten per dag. Daarbij gaat het meestal om zeeziekte en huis-, tuin- en keukenverwondingen, zoals een vinger tussen de deur. Het werk begint ook weleens vóór vertrek, wanneer Oceanwide een passagier bij twijfel nader medisch wil laten toetsen. Ik maak deel uit van het medisch comité van de organisatie en word dan geraadpleegd. Soms vraag ik over zo’n mogelijk toekomstige passagier dan extra informatie bij zijn of haar behandelend specialist op.

Het komt natuurlijk ook voor dat mensen het gezondheidsformulier dat voor aanvang van iedere reis wordt verstrekt, niet goed of onvolledig hebben ingevuld, per ongeluk of met opzet. Dan kan het zijn dat een patiënt er doorheen glipt en dermate ziek aan boord komt dat hij of zij een dergelijke reis niet had moeten maken, ook niet in het belang van de medepassagiers.

In het ergste geval kun je als scheepsarts eisen dat het schip terugkeert of doorvaart naar de dichtstbijzijnde haven. Je mag de commerciële belangen van de reisorganisatie nooit zwaarder laten wegen bij zo’n beslissing. Je kunt weleens overleggen met een andere arts, want bijna altijd is er onder de reizigers minimaal één andere zorgverlener; artsen zijn een reislustig volkje. Maar jij bent en blijft verantwoordelijk.

Het kan er op zee natuurlijk weleens ruig aan toe gaan. Bij een storm in de Drake Passage tussen Zuid-Amerika en Antarctica moest ik eens bij golven tot vijftien meter hoog een wond hechten. Twee leden van de crew hielden mij vast terwijl ik naald en draad hanteerde. Die bemanning is ook een van de redenen dat ik dit soort reizen graag maak. Staff en crew – van kapitein tot laundry ladies – voelen inmiddels aan als familie. Ik voel me thuis bij hen en we zijn samen op avontuur in afgelegen en ongerepte natuurgebieden. Je kunt elkaar soms jaren niet zien, maar vroeg of laat kom je elkaar weer tegen aan boord van een van de expeditieschepen.

‘In de witte stilte kun je vrijuit reflecteren’

Ik zie het als een voorrecht dat ik van deze passie mijn werk heb kunnen maken. Ik ben thuis tweeënhalve dag per week waarnemend huisarts en twee dagen cosmetisch arts. Deze combinatie met de reizen als scheepsarts is voor mij ideaal. Ik kan bij de expedities mijn hoofd leegmaken van de dagelijkse beslommeringen. Op zee turen naar een lege horizon is verhelderend en rustgevend en in de witte stilte op de polen kun je vrijuit reflecteren.

Ik heb geen gezin en ik wil deze manier van werken zo lang mogelijk blijven doen. De reisbestemmingen vervelen nooit; ook al kom je er vaker, het landschap ziet er in de snel veranderende weersomstandigheden altijd weer anders uit. Spitsbergen heeft imposante ijsberen en walrussen, Groenland heeft aan het einde van de zomer vaak mooi weer met ongekende zonsondergangen en sprookjesachtige beelden van enorme ijsbergen in de fjorden.

Maar als ik zou moeten kiezen, is Antarctica toch mijn favoriet, mede door die nieuwsgierige koddige pinguïns die op je afkomen. En waar anders maak je nou mee dat je tijdens je werk vanuit een helikopter boven ijsvlaktes naar groepen orka’s mag turen?”

Delen