‘Ik wil waarschuwen’

Wout de Bruijne | 21 maart 2018

Dit najaar verschijnt de opvolger van Before they pass away, het succesvolle boek van fotograaf Jimmy Nelson. Opnieuw reisde hij naar bijzondere inheemse stammen om hun cultuur op beeld vast te leggen. “Als we duurzaam met deze wereld willen omgaan, moeten we elkaar zien en respecteren.”

Tekst: Wout de Bruijne | Beeld: Jimmy Nelson

Jimmy Nelson (50) voelt zich soms ‘overwhelmed’. Door het internationale succes van zijn fotoboek Before they pass away (2013) komen er tal van nieuwe uitdagingen op hem af, wat onder meer leidt tot de verschijning van een nieuw boek dit najaar. “Het is soms nogal hectisch”, lacht Nelson.

Before they pass away had voor de ‘Nederlandse Brit’ – Nelson woont met Nederlandse vrouw en kinderen in Amsterdam – een eindstation kunnen zijn. “Ik zocht vier jaar lang in alle uithoeken van de wereld naar bijzondere inheemse stammen en bevolkingsgroepen om hun verdwijnende cultuur vast te leggen. Maar onbewust zocht ik ook mijzelf na een leven vol minderwaardigheidsgevoel, wat veroorzaakt werd door seksueel misbruik en pesterijen op een Engelse kostschool en door alopecia totalis vanwege verkeerde antibiotica. Ik ontmoette mensen die trots zijn op wie en wat ze zijn. Dat gaf mij mijn gevoel van eigenwaarde terug. Ik kwam daardoor op een kruispunt, ik kon het hierbij laten of doorgaan.”

Het thema van Before they pass away gaat Jimmy Nelson te veel aan het hart om er geen vervolg aan te geven. Ook zijn komende boek is bedoeld als naslagwerk voor toekomstige generaties. Tegelijkertijd wil hij dat het boek een eyeopener is voor zowel de kijker als voor de geportretteerden. “Vanuit Engeland kwam kritiek op de boektitel, letterlijk vertaald ‘Voordat zij sterven’. Maar daarmee wil ik niet suggereren dat de gefotografeerde mensen op sterven liggen. Het is hun cultuur die door globalisering aan het verdwijnen is en straks vergeten zal zijn. Ik wil waarschuwen: wees zuinig op cultuur. Het is rijkdom en dat bedoel ik niet in financiële zin.”

Bang voor de ander

Volgens Nelson verliezen we wereldwijd de balans en onderlinge connectie. “We zijn bang geworden voor de ander en voor alles wat anders is. Maar als we duurzaam met deze wereld willen omgaan, moeten we ook de ander zien en respecteren.”

Klik op de afbeelding voor meer foto’s

In Before they pass away zocht Jimmy Nelson dat respect door zijn inheemse modellen te fotograferen alsof zij poseerden voor een glossy modeblad. “Vroeger werden mensen uit ontwikkelingslanden nogal eens op een, naar mijn mening, denigrerende manier afgebeeld, armoedig en primitief in een naargeestige omgeving vol vliegen. Ik wilde hen op een andere manier laten zien, glamoureus en goed uitgelicht. Ik plaatste hen voor een mooie achtergrond, met hun mooiste traditionele kleding en voorwerpen. Ik probeerde sterren van hen te maken en daarmee de kijker anders te raken.”

Ondanks de indruk die Nelsons werkwijze op velen maakte – er zijn inmiddels alleen in Nederland en Duitsland al meer dan 250.000 exemplaren van zijn lijvige boek verkocht – klonk er ook kritiek; die stammen leven niet meer op die manier, in zulke kleding, het beeld is geromantiseerd, het is allemaal nep.

Nelson gaat die discussie graag aan. “Het is goed dat mijn werk het gesprek op gang brengt. Ja, ik heb romantische en idyllische foto’s gemaakt en nee, veel van die mensen leven inderdaad niet meer dagelijks op die manier. Maar mijn verhaal gaat juist over het verdwijnen van die culturen. Het is míjn verhaal, míjn waarheid. Elk verhaal kent meerdere waarheden. Ik kan iemand mooi uitgelicht en na visagie op z’n best fotograferen of op z’n onvoordeligst als hij net uit bed komt. Wat is echt en wat is nep? Wie is de persoon op de foto werkelijk? Hij is het allebei, maar welk verhaal wil de fotograaf vertellen?”

Jimmy Nelson is tijdens zijn vele reizen de afgelopen jaren ook op zoek gegaan naar de mening van de mensen die hij in zijn bestseller afbeeldde. “Ik fotografeerde ‘veel ‘nieuwe’ stammen voor mijn komende boek, maar ook bezocht ik mensen uit mijn eerste boek. Ik liet hen het boek zien en wilde hún mening ook graag horen.”

Doos van Pandora

Van deze contacten zijn video’s gemaakt voor bij het nieuwe boek. Volgens Nelson wordt dat veel meer dan een fotoboek alleen. “In Before they pass away was van tevoren vrijwel geen geldschieter of uitgever geïnteresseerd. Volgens hen zat het publiek niet te wachten op dikke tafelboeken over inheemse volkeren. Maar de belangstelling nu is enorm. Mijn foto’s staan in honderden magazines, de BBC zond een documentaire over mij uit en ik sprak op TEDx. Ik kan nu rondreizen met assistenten en heb twaalf mensen in dienst.

De fotograaf noemt zijn nieuwe boek Pandora’s box. “Het project wordt alsmaar groter.” Als je je smartphone boven sommige foto’s in het boek houdt, zet een app films en verhalen in gang.” De kijker kan volgens Nelson zelfs met hem ‘mee op reis’. “In musea zullen 360 graden virtual reality films te zien zijn. Daardoor staat de kijker samen met mij achter de camera of tussen de mensen die ik fotografeer, mijn modellen, want dat zijn toch degenen om wie alles draait.”

Delen