In de Technologische Modus

Het was een mooie, en heuglijke bijeenkomst. Op deze prachtige nazomerdag zat ik in een bedompt keldertje van het vermaarde Trimbos-instituut (waar ook Kenniscentrum Phrenos gehuisvest is) samen met een stel inspirerende medestanders de laatste hand te leggen – na ruim een jaar voorbereidingen, stukken en literatuur doorploegen, bekritiseren, argumenteren, koffie en vergaderbroodjes, uitpuffen en opnieuw beginnen – aan…. De Generieke Module Destigmatisering van het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGZ!! (trompetgeschal)

Okee, ik begrijp dat u niet helemaal ondersteboven bent, maar het is best belangrijk dit. Want hoe zit het nou? Ons veelgeroemde zorgstelsel is zoals u weet onder andere gegrondvest op de gedachte dat zorgverzekeraars op kwaliteit en prijs inkopen. Maar, zoals Frank van Wijck hier af en toe pleegt te memoreren, het schiet maar niet op met die kwaliteitstransparantie. Daarom is er nu al tien jaar sprake van een groot gapend gat in het vliegwiel van de marktwerking; eentje dat de kans nogal hoog maakt dat er in plaats van kwaliteitsconcurrentie prijsconcurrentie optreedt, met als gevolg kwaliteitsdaling, die je helaas niet kunt bewijzen, want – immers – de kwaliteit was nou juist moeilijk meetbaar, duh!

Zwijg dus, zorgverlener, met je geklaag over het stelsel, en schiet eens gauw op met je kwaliteitsstandaarden. De GGZ, niet het meest dappere aller specialismen, heeft getrouw al jaren tamelijk zinloos zitten ROMmen in de hoop dat de berg aan data gewoon zo groot zou worden dat er wel iets uit afgeleid zou kunnen worden, en anders zou in elk geval de goede wil getoond zijn. Een illustratieve verkenning van de implementatie van ROM in de GGZ door het Trimbos (nuttig werk wordt daar verricht!) vindt u hier.

De missing link voor de blinkende machine die ons zorgstelsel heet

Afijn, naar goed poldergebruik is het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGZ gesticht, waar ‘zorgstandaarden’ voor alle aandoeningen worden ontwikkeld, met zorgverleners, patiënten, en zorgverzekeraars samen aan tafel. Daarnaast maakt het NKO ook ‘generieke modules’: die ‘beschrijven vanuit het patiëntenperspectief de behandeling en zorg voor grotere groepen patiënten, ongeacht hun aandoening of stoornis’.

U begrijpt dat hier dus de missing link wordt gebouwd voor de blinkende machine die ons zorgstelsel heet. En om dan mee te doen aan een module die destigmatisering een inherente plaats in kwaliteit van zorg gaat geven, daar hoefde ik geen twee keer over na te denken.

Tot zover alles paletti.

We hadden dus naar ons idee een mooi stuk klaar, hij was door de eerste uitvoerige commentaarronde heen, en gaat nu richting autorisatie. Er moet nog een robbertje gevochten worden om het gebruik van het woord ‘patiënt’ overal in de module (verplicht gesteld vanuit het aansturend orgaan om eenduidigheid van terminologie te garanderen over de modules en standaarden heen, maar ook volgens een niet verwaarloosbaar deel van onze achterban… stigmatiserend), maar dat komt nog, dat was tot daar aan toe.

Echt lachen werd het toen we de ‘patiëntenversie’ van de module moesten gaan fabriceren (en het nijvere voorwerk was natuurlijk al gedaan). Vanuit centraal was een sjabloon neergestreken met verplichte kopjes, waaronder ‘Verschijnselen’, ‘Oorzaken’, ‘Risico’s’, ‘Behandeling’, ‘Medicatie’, en ‘Bijwerkingen’. Een sjabloon dus, duidelijk geënt op een psychische aandoening. En daar moest nu het concept destigmatisering en alles wat we daaraan willen doen, in gepropt worden, op een cliënt-, sorry, patiëntvriendelijke manier. Dit alles wederom om de eenduidigheid en technische koppeling straks te vereenvoudigen.

Terwijl ik rustig op mijn GGZ-cakeje knauwde, probeerden mijn hersenen mij door middel van het uitvoeren van een dubbele Rietberger, een spreidhoeksprong en een opvallend gracieuze Arabier, duidelijk te maken dat waar ik mee bezig was dicht tegen de waanzin aan schurkte. Politiek is het vermogen om dit glimlachend te ondergaan, zo is mijn indruk. Van veel groter belang dan mijn semantisch insult was het overlevingssucces van de module. Ik glimlachte.

Heidegger schreef ooit over de ‘technologische modus van het zijn’: in dit perspectief zijn natuurlijke en menselijke zaken niet waarden in zichzelf, maar staan ze ten dienste van technologisch gebruik. Techniek kost ons, in zijn optiek, veel in materiële zin, maar de immateriële schade is groter: het beperkt de wijze waarop we over het zijn kunnen denken. Zijn oplossing was niet om technologie af te wijzen, maar ervoor te waken exclusief in die modus te verblijven.

De strijd om het zorgstelsel is voor een deel een strijd tussen de invasie van de technologische modus in de poësis van het vak, meer dan goed is voor een mens. Ik ben meer dan trots om meegeholpen te hebben aan de module destigmatisering. Het kindje wordt nu even verpakt in techniek, om straks, op vele locaties in het land, weer uitgepakt te worden, als instellingen en zorgverleners er in hun praktijk mee aan de slag gaan. Dan moet het gaan leven. Wilt u svp voorzichtig maar wel volledig uitpakken?

PS: U kunt nu al meehelpen het  mental health stigma de wereld uit te helpen, om te beginnen uit Nederland! Bezoek de site van Samen Sterk Zonder Stigma, en sponsor een paar kilometers van de Social Run.