Kunst met wijn

Wijn en kunst hebben iets met elkaar. Hun wegen kruisen elkaar al eeuwenlang.

Tekst: Han Sjakes

Eeuwenlang was wijn de drank van de hogere standen. Niet voor niets speelt wijn op menig genrestuk uit de Gouden Eeuw een prominente rol. Fast forward: een paar jaar geleden lieten de drie wijnmaaksters van het Rioja-wijnhuis Campo Viejo zich portretteren door kunstenares Amelia Fais Harnas, die wijn gebruikt als verf, in dit geval uiteraard de wijn van Campo Viejo.

Tegenwoordig is wijn een voor iedereen toegankelijk consumptieartikel. De kunst staat nu vooral in dienst van de handel. Zo brengt rioja-wijnmaker Campo Viejo de zogenoemde Reserva Art Series uit, een beperkte oplage flessen met etiketten die zijn ontworpen door het uit de graffiti-scene afkomstige duo Okuda & Remed. Kunst voor de consument, niet voor het museum.

Vermoedelijk de eerste samenwerking met kunstenaars in deze vorm was die van Château Mouton Rothschild inde Médoc, dat sinds 1945 elk jaar een kunstenaar uitnodigt een schilderij te maken dat als illustratie op het etiket wordt gebruikt van hun Premier Grand Cru Classé. Wereldberoemde kunstenaars werk(t)en eraan mee: Miró, Chagall, Picasso, Francis Bacon, Dal, Karel Appel (1994).

Sommigen gaan zo ver om de wijn zelf ook te beschouwen als een kunstwerk en de wijnmaker als een kunstenaar. Feit is dat speculanten en kapitaalkrachtige verzamelaars op veilingen onwaarschijnlijk hoge bedragen neertellen voor een zeldzame Bordeaux grand cru uit de negentiende of achttiende eeuw, als ware het een verloren gewaande Rembrandt.

Het aantal wijnmerken met een mal beest op de fles is dan ook niet meer te tellen

Ondertussen is het klassieke wijnetiket met daarop een pentekening van een al of niet echt bestaand kasteel ouderwets. Het uiterlijk van het wijnlabel wordt moderner en gevarieerder, ook al legt het systeem van de appellaties (AOC, DOCG, enzovoort), dat in wezen ook een vorm van marketing is, beperkingen op. Zo is het nog maar enkele jaren toegestaan om de naam van de druif op het etiket van een wijn uit Bourgogne te zetten. Pinot noir en chardonnay mogen nu vermeld worden, maar wel in een kleiner lettertype dan de naam Bourgogne.

Speelser maar effectiever

Wijnlabels worden vrolijker, kleurrijker, fantasievoller, speelser en vaak ook effectiever. Neem de vele etiketten met dieren erop: Arrogant Frog, Wild Pig, Yellow Tail, Longue Dog, Big Red Beast. Er is maar één reden voor: ze verkopen beter. Het aantal wijnmerken met een mal beest op de fles is dan ook niet meer te tellen. Etiketten worden steeds meer ontworpen met doelgerichte marketingmotieven voor ogen. Het kasteel is vervangen door herkenbare beelden en symbolen, humor, aansprekende kleuren, cartoons en wijnenspijsadviezen in woord of beeld. Er zijn wijnen met namen als The Tapas Collection of Salmon & Trout. Er is een Britse horecaketen met drie huiswijnen, met op de etiketten een kip, koe of varken. Dat zijn ook meteen de vleessoorten die in de keuken op de grill gaan.

De chicste, uiterst bleekroze rosés van tegenwoordig hebben soms helemaal geen etiket meer. In plaats daarvan wordt de naam van de wijn in sierlijke letters rechtstreeks op het glas afgedrukt. Op den duur zou de glazen fles zelf ook weleens een ongewenste luxe kunnen worden. Maar dat is een ander verhaal.