Leven in het hier en nu

Ook vandaag krijgen honderden patiënten, c.q. cliënten in de GGZ het advies om ‘in het hier en nu te leven’. Goedbedoeld – ofschoon ik daaraan weleens twijfel – maar zoals menig advies vaak zinloos. Wanneer het woord ‘advieskunde’ nog niet bestond, had ik het graag uitgevonden. Maar ‘advieskunde’ blijkt zelfs een vakgebied te zijn en je kunt er op hbo- en universitair niveau in opgeleid worden. Ik heb trouwens direct al een vraag voor deeltijdhoogleraar advieskunde Léon de Caluwé (VU): is een “bindend advies” geen tegenspraak?

Maar kun je überhaupt anders leven dan in het hier en nu? Dat lijkt een flauwe opmerking maar is het niet. De filosoof Immanuel Kant (1724-1804) heeft het namelijk al heel duidelijk verwoord: tijd en ruimte bestaan niet in absolute zin; het zijn onmisbare ‘tools’ van onze waarneming, die nodig zijn om de wereld zoals deze zich aan ons voordoet te ordenen. ‘Uit de tijd stappen’, is een treffende uitdrukking voor doodgaan. Leven is dus per definitie leven in het hier en nu.

Het grote gevaar van adviezen is dat deze worden gegeven vanuit een bepaalde context en belanden in een geheel andere context. Dat geldt ook voor het advies om in het hier en nu te leven. Al dan niet geïnspireerd door yoga, mindfulness en/of één van de vele vormen van meditatie, willen hulpverleners hun patiënten bewúst (leren) maken van de wijze waarop lichaam, psyche en geest zich in het hier en nu bevinden. Vanuit dát bewustzijn moeten mensen dan vervolgens leren om hiermee beter om te gaan.

Maar wanneer hulpverleners deze – op zich uitstekende – intentie niet goed toelichten, geven patiënten/cliënten er vaak een eigen draai aan: vergeet gisteren (het verleden), vergeet morgen (de toekomst) en leef nú. Zelfs wanneer mensen dit met zichzelf afspreken, mag je hopen dat zich hieraan niet houden. Het zou een ramp betekenen voor onze samenleving, die – je kunt het zo gek niet bedenken – juist helemaal is gefocust op een zo zorgvuldig mogelijke planning.

Zelfs wanneer mensen dit met zichzelf afspreken, mag je hopen dat zich hieraan niet houden

Niets zaligers dan een zonovergoten vakantie in een zuidelijk land totdat de nood aan de man komt en een beroep wordt gedaan op een deugd die wij volledig zijn verleerd: wachten en dan ook nog niet eens weten hoelang! Wanneer ik de Syrische vluchteling Nourhan, die wij begeleiden, vraag wanneer hij van zijn welverdiende vakantie terugkeert, en als antwoord krijg ‘dat weet ik nog niet’, begin ik mij alweer zorgen te maken, want over een paar dagen wordt hij op zijn werk verwacht.

Weliswaar kunnen we niet anders waarnemen en structureren dan door de filters van tijd en ruimte en leven in het hier en nu, in ons ‘zijn’ vormen verleden, heden en toekomst één geheel. Als hulpverlener neem je de littekens van het verleden en de angst voor de toekomst dan ook niet weg door patiënten/cliënten naar huis te sturen met het advies om in het hier en nu te leven. Nog sterker: de trend om in het kader van efficiënte praktijkvoering de aandacht toe te spitsen op het ‘nu’, doe je mensen wezenlijk tekort.

Delen