Leven van dromen en dromen van leven
LEVEN VAN DROMEN EN DROMEN VAN LEVEN
De dromen van het hart volstaan niet
om een ketting van ijs te ontdooien.
De gevangenissen van de wereld zijn eindeloos
en koud als winternachten.
Het leven is absurd:
zoals een gedoofde kandelaar in een kamer zonder licht
geeft het alleen maar dromen
om een ketting van ijs te ontdooien.
De Albaanse dichteres Kate Xukaro (1955) schreef dit wonderlijk mooie, titelloze gedicht, waarvan de vertaling is opgenomen in de bundel Klaagzang van een vogel: de mooiste poëzie uit Kosova en Albanië (2000), bijeengebracht door de Vlaamse dichter en vertaler Koen Stassijns. Xukaro studeerde geneeskunde en literatuurwetenschap maar net als haar gelauwerde landgenoot Gëzim Hajdari (1997), wiens poëzie en andere publicaties een veel breder publiek hebben bereikt, verhuisde zij naar Italië om als journaliste te werken bij een Italiaanse omroep.
Met dit gedicht is iets bijzonders aan de hand. Na de laatste regel kun je weer vooraan beginnen: het leven inspireert je tot de hartsdroom “om een ketting van ijs te ontdooien” maar daarmee bereik je nog weinig. “De gevangenissen van de wereld zijn (immers) eindeloos en koud als winternachten.” In deze context lijkt het te gaan om álles wat ons als mensen gevangen houdt. Het leven is – aldus Xukaro – absurd omdat we toch de moed niet opgeven. Hoe donker het ‘in een kamer zonder licht’ ook is, toch staat daar een kandelaar die ons ofschoon gedoofd toch aanzet om te dromen. Daarom mag je een mens ook nooit zijn dromen ontnemen!
Dokters en dromen vormen geen gelukkig koppel. Dromen bevinden zich in de marge van hun blikveld of net daarbuiten. Misschien verhindert een drukbezet leven hen om af en toe stil te staan bij hun eigen dromen. Wie op de site van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde ‘dromen’ als zoekterm invoert, doet echter een grappige ontdekking: de helft van de eerste twintig treffers verwijst naar de vrij recente serie artikelen van één pagina die als hekkensluiter fungeert en waarin onder de titel ‘Maak kennis met’ een medewerker van het blad wordt geïnterviewd. Wie vraagt patiënten ooit naar hun dromen?
Dokters en dromen vormen geen gelukkig koppel
Wie bij dromen denkt aan liedjes als I have a dream van Abba of Dromen zijn bedrog van Marco Borsato onderschat de rol van dromen in ons leven. Draait alles om leven of om dromen vraagt de chansonnier Jean Vasca (1940-2016) zich in één van zijn liedjes af: wij leven van dromen en dromen van leven. In het gedicht van Kate Xukaro lijken leven en dromen elkaar in stand te houden. Zij krijgt steun van haar vermaarde Deense collega Henrik Nordbrandt (1945), die vaak over dromen dicht. Hij kreeg in 2000 de Literatuurprijs van de Noordse Raad (de grootste erkenning na de Nobelprijs) voor de bundel Drømmebroer (1998). Onder dezelfde titel – Droombruggen – verscheen in hetzelfde jaar in Nederland een keuze uit zijn gedichten, vertaald door Gerard Rasch.
Als een doorn leef ik in deze wereld
leef ik en ga dood
Iemand bloedt door mij, iemand huilt
door mij (…)
Als een doorn leef ik in deze wereld
maar tot dan spartel ik tegen:
Als een doorn leef ik in deze wereld
die bloedt en huilt zonder ophouden.
Dit zijn de eerste en bijna de laatste vier regels van Doornen, een gedicht uit de genoemde selectie. Net als in het gedicht van Kate Xukaro ontstaat hierin een treurig beeld van het leven. Maar het slot van het gedicht geeft hoop. Zoals de gedoofde kandelaar tot dromen aanzet, maakt de roos waarvan Nordbrandt slechts de schaduw ziet (wellicht een verwijzing naar de metafysica van Plato) en kan dromen, zijn leven de moeite waard.
Voor de schaduw van de roos op de zonbeschenen muur
gaf ik graag mijn leven, en wier ter wereld weet
of ik juist dat niet doe.
Het gehele gedicht vindt u hier in pdf.
Zie ook de vertaling van een ander gedicht (In je armen slapen) van Hendrik Nordbrandt tijdens de instrumentale versie van I See Fire van Ed Sheeran:
https://www.youtube.com/watch?v=dT3fc5HRkss
Zie eveneens Leugens, de vertaling van eveneens een gedicht van Hendrik Norbrandt.
