De bewogen levensgeschiedenis van een kunstenaar

De portretten van Lita Cabellut weerspiegelen haar eigen heftige leven. In Barcelona, de stad waar de kunstenaar als zwerfkind opgroeide, is binnenkort een grote overzichtstentoonstelling van haar werk te zien.

Tekst: Marie-Claire Melzer

Of ze nu Coco Chanel of een straatprostituee schildert: het maakt Lita Cabellut niet uit. Ze is vooral geïnteresseerd in sterke persoonlijkheden, hun lijden en hun strijd. En in hun vermogen te transformeren. Dat laatste deed Cabellut zelf ook: van schijnbaar kansloos zwerfkind tot beroemd kunstenaar.

Lita Cabellut wordt in 1961 geboren in een dorpje in Aragon als dochter van een zigeunerin en een onbekende vader. Haar moeder runt een bordeelachtige kroeg en Cabellut wordt bij haar oma in Barcelona ondergebracht. Ze gaat niet naar school maar hangt de meeste tijd op straat rond, liefst op het Plaça Reial waar ze met haar vriendjes kattekwaad uithaalt of toeristen vermaakt door met een denkbeeldig penseel sterren te schilderen in de lucht. Ze droomt van een carrière als danseres en bewondert Carmen Amaya, de flamencodanseres uit de zigeunerwijk Somorrostro, die is uitgegroeid tot wereldster.

Klik op de afbeelding voor meer werk van Lita Cabellut

Als Lita Cabellut acht is, overlijdt haar oma. Ze komt weer bij haar moeder terecht, die inmiddels in de beruchte hoerenbuurt El Raval als prostituee werkt. Al snel loopt de kleine Lita weg van huis; op de heuvel van de wijk Montjuïc bouwt ze een hutje van karton. Montjuïc is in die tijd, net als Somorrostro aan het strand, een sloppenwijk waar voornamelijk zigeuners wonen. Ze overleeft doordat ze van sommige restaurants, zoals het befaamde familierestaurant Los Caracoles, etensrestjes krijgt; verder scharrelt ze haar kostje bijeen met bedelen en zakkenrollen.

Uiteindelijk belandt Lita in een kindertehuis. Als ze twaalf is, wordt ze geadopteerd door een welgestelde familie. Aanvankelijk heeft ze grote moeite zich aan te passen. De omslag komt op haar dertiende, wanneer haar adoptieouders haar meenemen naar het Prado. Daar ziet ze voor het eerst de werken van Goya, Velázquez en Rembrandt. Ze is diep onder de indruk en wil kunstenaar worden. Haar adoptieouders regelen meteen schilderlessen en merken dat het onstuimige meisje tot rust komt zodra ze schildert.

De omslag komt als haar adoptieouders haar meenemen naar het Prado

Als Lita Cabellut zeventien is, adviseert haar schilderdocent haar om naar Nederland te gaan, vanwege het bijzondere licht en het gunstige kunstklimaat in ons land. Hoewel haar adoptiemoeder tegen is, vertrekt Lita naar Amsterdam. Twee jaar later wordt ze toegelaten tot de Gerrit Rietveld Academie, die ze afmaakt, al doet ze geen examen: haar examinator laat zo lang op zich wachten dat Cabellut woedend haar werk in de prullenbak smijt en het gebouw uit stuift. Ze vestigt zich in Den Haag, waar ze gestaag werkt aan een carrière als kunstenaar.

Aanvankelijk schildert ze – in een impressionistische stijl – anonieme, schimachtige figuren zonder ogen, die in beweging zijn en lijken weg te lopen. Deze fase in haar werk wordt gevolgd door een periode waarin ze steeds één oog laat zien van personages die stilstaan, en meer kleur hebben.

Verzoeken om te exposeren in Spanje houdt Cabellut lange tijd af; ze wil daar pas terugkomen als ‘grote naam’. In 2013 exposeert ze voor de eerste keer in Barcelona; in datzelfde jaar zijn haar werken ook te zien in het Noord-Brabants Museum. In 2015 vergezelt de nog altijd in Nederland wonende kunstenares koning Willem-Alexander en koningin Maxíma op een handelsmissie naar India en West-Afrika. En volgende maand vormt de stad waar Lita Cabellut ooit als zwerfkind ronddoolde, het decor voor haar eerste grote retrospectief.

Barcelona in Lita’s voetsporen

Disturbance/2016, 740×499 cm, gemengde techniek op canvas

El Raval is tegenwoordig een buurt in opkomst met hippe bars en eigenzinnige winkeltjes. Plaça Reial is nog altijd een schitterend plein met mooie architectuur en hoge palmbomen. Minder bekend is dat aan het plein ook een uitstekende jazzclub zit, Jamboree. Niet ver hiervandaan zit nog steeds restaurant Los Caracoles, waar Cabellut als kind te eten kreeg.

Er is in Barcelona weinig meer dat herinnert aan het roemruchte verleden van de zigeuners. De zigeunerwijken Somorrostro en Montjuïc zijn verdwenen, de meeste zigeuners wonen nu in flats aan de rand van de stad. Somorrostro, de sloppenwijk aan het strand met de vistentjes en barretjes waar Picasso ooit rondhing met zijn vrienden en Carmen Amaya haar eerste danspassen zette, werd in de jaren zestig ontruimd. Als u toch iets van de geschiedenis wilt meepikken én goed wilt eten: in restaurant Somorrostro in de wijk Barceloneta wordt slow food tot kunst verheven met verfijnde gerechten van groenten uit eigen moestuin, vis van de afslag en aan de muren historische foto’s van Somorrostro.

Ook een aanrader: de kabelbaan naar Montjuïc, waar zich nu een prachtig park bevindt. Vanaf de top van de heuvel van deze voormalige sloppenwijk heeft u een prachtig uitzicht over de stad. Een voortreffelijk restaurant hier is Martinez.