Met de trein door Siberië

Zeg ‘Trans Mongolië Express’ en je ziet mensen met een dromerige blik afdwalen. Het bekende treintraject van Moskou naar Peking spreekt tot de verbeelding. De route – dwars door Siberië – doet bij menig reiziger het hart sneller kloppen. Zo ook bij mij. Toen ik in de zomer van 2016 eindelijk de tijd had om wat langer op pad te gaan, wist ik het gelijk: de Trans Mongolië Express!

Tekst: Juul Kramer | Beeld: Shutterstock

De Trans Mongolië Express is het deel van de Trans-Siberische spoorweg dat niet doorloopt tot het uiterste oosten van Rusland (Vladivostok), maar op tweederde van Rusland naar beneden afbuigt richting Mongolië. Vervolgens rijdt de trein dwars door Mongolië om zeven dagen na vertrek uit Moskou aan te komen op eindbestemming Peking.

Omdat ik, zoals menig student, geen bergen tijd en geld had, koos ik ervoor om tot de Mongoolse hoofdstad Ulaanbaatar te reizen, en daar uit te stappen om Mongolië wat langer te kunnen bekijken in plaats van door te reizen naar China.

Klik op de afbeelding om meer foto’s te zien

Ook zonder het ingewikkelde visum voor China heeft het regelen van zo’n reis nog wel wat voeten in de aarde. Voor zowel Rusland als Mongolië moet je ver van tevoren visa aanvragen en vaccinaties regelen. Daarnaast is het vrijwel onmogelijk om zelf losse tickets te boeken voor de trein; de visa en de tickets kun je daarom het beste via een organisatie regelen.

Drie keer per week vertrekt de (Chinese of Russische) trein uit Moskou. Via het bureau dat mijn kaartje regelde, heb ik ook iemand ingehuurd om me naar de trein te brengen. Dat klinkt misschien een beetje overdreven, maar het schijnt heel vaak te gebeuren dat toeristen en reizigers de trein niet kunnen vinden en deze daardoor missen. Omdat het in principe een trein is die vooral gebruikt wordt voor handel en transport, en niet zozeer als toeristische attractie, vertrekt hij niet vanaf het hoofdstation in Moskou en wordt er op geen enkele manier in het Engels aangekondigd waar de trein aankomt en wanneer. Een klein beetje hulp van een ‘insider’ is dus geen overbodige luxe.

De trein zelf is overigens ook niet luxe. De tweedeklas coupés bestaan uit hokjes met daarin twee ‘stapelbedden’ en een tafeltje. Daarnaast zijn er geen douches, is er één toilet per wagon die afgesloten wordt in de buurt van bewoonde gebieden (doorspoelen is namelijk gewoon een klepje opentrekken) en is er in elke
wagon een samovar, een ketel waarin 24 uur per dag water wordt gekookt. Daardoor kun je onbeperkt thee, cup-a-soup en noodles maken. Dat is fijn, want ook in de zomer is het in Siberië erg koud ’s nachts.

Je weet nooit hoe laat buiten is

De beperkte mogelijkheden tot vermaak (er is bijvoorbeeld geen internet) maken het leven in de trein eentonig, maar dat maakt elke gebeurtenis – hoe onbetekenend ook – wel extra bijzonder. Reizigers vullen de dagen met het eten van noodles, het drijven van handel (vooral de Mongolen in de trein doen dat) en eindeloos naar buiten kijken.

Het landschap waar de trein doorheen rijdt, is betoverend. Waar het de eerste paar dagen vooral naaldbossen en vervallen industriesteden zijn, maken die daarna plaats voor uitgebreide steppes, meren en bergen. Omdat Rusland in totaal wel elf tijdzones kent en je niet precies weet waar je bent op welk moment, weet je nooit hoe laat het buiten is. In de trein zelf wordt daarom Moskou-tijd aangehouden. Maar omdat het buiten op de vreemdste momenten donker wordt, raak je al snel het besef van tijd kwijt.

Vrolijke chaos

Een van de manieren om de tijd te doden, is het observeren van je treingenoten. In mijn geval vormden die een goede mix van ongeveer driekwart Russische, Mongoolse en Chinese handelaren en forenzen, en één kwart andere reizigers. Ik had genoeg mensen om me heen om even mee te praten, maar niet het gevoel dat de trein overspoeld was door toeristen. Ik kreeg hierdoor een perfect inkijkje in het bestaan van de gemiddelde Russische of Mongoolse handelaar. Zo wordt koopwaar in alle hoeken van de trein bewaard en worden de dagen gevuld met het rondslepen van dozen en tassen met de meest uiteenlopende producten. Op de stations wordt binnen een paar minuten een minimarkt opgebouwd en wordt er uitgebreid geruild en onderhandeld. Een vrolijke chaos. Het grappige is dat al die handelswaar verbazingwekkend snel weer is verdwenen zodra er een grenscontrole in het zicht komt.

Het was een hele belevenis. Met gelukkig tijd genoeg om de landschappen in me op te nemen en de Siberische manier van leven mee te maken. Eén ding is zeker; de treinreis van en naar je studentenstad zul je na deze ervaring nooit meer met dezelfde ogen bekijken.