Nepnieuws en nepargumenten

Je kon erop wachten, maar daags na het feestje op de eerste verdieping van het ministerie voor VWS met het aanbieden van de schrap- en verbeterlijstjes aan de minister, worden we ruim getrakteerd op nepnieuws, fake nieuws in modern Nederlands.

Sommig nepnieuws begon zelfs al kort vóór de officiële gebeurtenis. De oorzaak laat zich raden: de nieuwe bewindslieden luisteren naar de argumenten van de professionals en zien de noodzaak van veranderen: ‘Snappen of Schrappen’ zei minister Bruins al. En ook de ambtenaren van het ministerie zijn gemotiveerd.

Voor mensen die moeilijk vertrouwen geven en daarom vluchten in veel regels en afvinklijstjes, alsmede degenen die hun baan danken aan die regels, geeft dat onzekerheid. Menzis en Lentis* (zorgverzekeraars) uitten zich bezorgd omdat zij zo graag de kwaliteit willen meten om die te koppelen aan de vergoeding van de doktersrekening. Dat lijkt ook een goede verklaring voor het feit dat de zorgverzekeraars ‘Kwaliteitsinstituten’ sponsoren.

De vraag is natuurlijk hoe zij dit nobele streven in de praktijk brengen. Ik denk dat ik daar als medicus practicus iets van gemerkt zou moeten hebben anders dan alleen maar de administratieve belasting.

Kwaliteit is heel erg moeilijk en vaak zelfs niet te meten. Maar voor hartchirurgie is er wel een lans te breken dat de getallen iets zeggen. Nog niet zo lang geleden bracht IGZ een rapport uit over de hartchirurgie in Nederland waaruit bleek dat de hartchirurgische patiënt in Nederland over het algemeen goed af is. Maar er waren wel verschillen per centra in termen van complicaties en overleving. Als het waar is wat de zorgverzekeraars zeggen, dan zou je verwachten dat ze meer zijn gaan ‘inkopen’ bij die betere centra en hogere kwaliteit meer gaan betalen, toch? Niets van gemerkt.

Ander voorbeeld: ik weet heel goed dat ziekenhuis SMR (standardized mortality rate) heel betrekkelijk is als maat voor kwaliteit. Maar goed, als je het dan per se wil weten omdat je zegt dat je kwaliteit wil meten, hebben de verzekeraars dan selectief ‘ingekocht’ bij ziekenhuizen met de laagste SMR? Welnee.

Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat accreditaties leiden tot betere uitkomsten voor patiënten

Het zijn dus nepargumenten. In de schrapsessies wordt ook gepleit voor het schrappen van ziekenhuisbrede ‘kwaliteitskeurmerken’. Maar daar hangen hele bedrijven aan vast met mensen met inkomens, macht en prestige. En ook ziekenhuisdirecties vinden het prestigieus te kunnen zeggen dat ‘mijn ziekenhuis NIAZ’ of nog beter, ‘JCI geaccrediteerd is’. In mijn voordrachten hierover benadruk ik altijd al dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is dat die accreditaties leiden tot betere uitkomsten voor patiënten.

Toch viel mijn oog op een zeer recente publicatie uit Denemarken waarin tot vreugde van enkelen viel te lezen dat accreditatie van ziekenhuizen tot een lagere mortaliteit leidde. Dat vroeg natuurlijk om detectivewerk van mijn kant. Ik werd al een beetje achterdochtig van het feit dat het adres van de auteurs hetzelfde was als van het accreditatie-instituut (met 34 medewerkers). En ja hoor, bij nalezing bleek het methodologisch ver onder de maat. De auteurs hadden ‘vergeten’ om in hun analyse te corrigeren voor ziekenhuisafhankelijke factoren.

In gewone woorden: je kunt je voorstellen dat bijvoorbeeld een heel rijk ziekenhuis heel veel mensen inhuurt om alles heel goed te registreren en ook een ruime medisch verpleegkundige staf heeft. Dat ziekenhuis verkrijgt de accreditatie, vooral ook omdat al die registratiemedewerkers heel goed en precies registreren. Een armer ziekenhuis heeft weinig registratiemedewerkers en laat de artsen en verpleegkundigen alles invullen (ondanks hun tijdsgebrek) en hun accreditatie-aanvraag loopt niet goed. Slechter registreren alleen al kan leiden tot slechtere getallen, bijvoorbeeld omdat je niet alle nevendiagnoses registreert. En een ziekenhuis dat kiest voor zorgmedewerkers in plaats van voor administrateurs zou het schijnbaar op papier ‘slechter’ kunnen doen door minder nauwkeurig te registreren.

En zo zijn er nog wel meer ziekenhuisafhankelijke factoren te noemen. Het is dus helemaal niet gezegd dat de werkelijke patiëntenzorg slechter is in het ziekenhuis met slechtere getallen.

Welnu, het is zonneklaar dat er heel andere oorzaken mogelijk zijn van ogenschijnlijk slechtere getallen dan ‘geen accreditatie hebben’. Zo worden wij getrakteerd op feitelijk nepnieuws omdat de reviewers hun werk niet goed gedaan hebben.

Overigens ontleent ook het tijdschrift waarin het artikel gepubliceerd werd zijn bestaansrecht voor een deel aan accreditatiedrift. Nu is nepnieuws bedenken heel makkelijk, en nepnieuws ontkrachten heel veel werk. We moeten ons dus niet al te zeer laten afleiden en doorgaan met het reduceren van de administratieve last. We weten ons gesteund door de inspectie en het ministerie van VWS. Dat is een enorme steun in de rug. Voorwaarts dus.

*zie eerste reactie onder dit artikel

Delen