No, thanks – Nein danke

“Colorado kan een schot afvuren dat in het hele land en over de hele wereld zal worden gehoord.” Deze woorden zijn afkomstig van Bernie Sanders, de linkse tegenstander van Hillary Clinton in de strijd de om de Democratische kandidatuur voor het Amerikaanse presidentschap. U weet wel: de man die zich pas in een heel laat stadium, maanden na zijn nederlaag binnen zijn eigen partij, en nog steeds met zichtbaar gebrek aan loyaliteit, achter Clinton opstelde. En wiens populistische ‘beschadig Hillary’-campagne in die strijd om de Democratische kandidatuur, ook serieus heeft bijgedragen aan de overwinning van Donald Trump.

Maar goed, die Bernie Sanders dus was in Colorado, afgelopen voorjaar, om speciaal campagne te voeren voor Amendment 69, een voorstel waarover de kiezers in deze deelstaat in de Rocky Mountains zich vorige week dinsdag óók konden uitspreken. En dat de invoering behelsde van een single-payer zorgstelsel: compleet door de overheid gefinancierd en gerund, en met niet langer een rol voor zorgverzekeraars.

We weten intussen wat de uitslag is: 80 procent van de kiezers stemde tegen. Dit deden zij niet omdat Colorado een rechtse, conservatieve staat is die niks wil weten van wat voor maatregel ook die onder het label van ‘progressief’ valt. Want dat is Colorado juist allerminst. Op dezelfde dag dat de kiezers daar vorige week een eigen ‘Nationaal ZorgFonds’ afwezen, verkozen ze wél Hillary Clinton boven Donald Trump. Herkozen ze een Democratische senator. En stemden ze vóór ruimere mogelijkheid tot medische hulp bij vrijwillige levensbeëindiging, en voor wettelijk toelaatbaar (medisch) gebruik van marihuana. Ook heeft Colorado een Democratische gouverneur.

Dit was niet de eerste keer dat in de Verenigde Staten een single-payer initiatief mislukte

Dat ze daar tegelijk tóch niets van dat single-payer initiatief wilden weten, zal met een heleboel dingen tegelijk te maken hebben. Maar twee daarvan speelden waarschijnlijk extra een rol. De belastingverhoging met 10 procentpunt waarmee dit zorgfonds gefinancierd moest gaan worden. En de groeiende problemen, zie mijn blog van afgelopen week, waarin intussen het nationale project van Obamacare is beland. En waardoor, ook al was Obamacare zelf lang niet zo’n radicale hervorming als het single-payer voorstel in Colorado, er onder kiezers veel wantrouwen is ontstaan tegen een (nog) grotere rol voor de overheid in het zorgstelsel.

Dit was niet de eerste keer dat in de Verenigde Staten een single-payer initiatief mislukte. In 2014 is het ook geprobeerd in Vermont, die staat aan de noordoostgrens met Canada, waarvoor Bernie Sanders senator in Washington is en die zo’n beetje het meest linkse politieke klimaat van heel het land heeft. Maar ook daar lukte het niet. De (Democratische) gouverneur zelf, die aanvankelijk groot voorstander was, moest het plan weer intrekken nadat was gebleken dat het gewoon niet te financieren viel. (Voor een genuanceerde uitleg van de casus Vermont, mét oog voor ook de voordelen die een single-payer stelsel kan brengen, lees dit artikel door zorgexpert Sarah Kliff van nieuws- en analysesite www.vox.com.)

En dan is er nog het voorbeeld Zwitserland. In de campagne van onze eigen SP voor een Nationaal ZorgFonds dat alle verzekeraars moet ‘afschaffen’, wordt Zwitserland samen met de Verenigde Staten en Nederland steeds genoemd als een van de weinige landen ter wereld die nog niet “een vorm van nationaal zorgfonds hebben”.

Nog los van de vraag of dit wel klopt: de Zwitsers zitten er niet zo mee. Ook zij mochten zich bij referendum uitspreken over een voorstel om single-payer in te voeren. De eerste keer dat dit kon was in 2007. Toen stemde 71 procent van de kiezers tegen. In 2014 was er een herkansing, en toen stemde 62 procent tegen, waaronder een meerderheid in alle Duitstalige kantons. Wie weet komt er nog eens een derde keer. Maar voorlopig zeggen dus ook de Zwitsers, als het om een zo’n nationaal zorgfonds gaat: bedankt, maar nee.