Obesitas: kindermishandeling?

Arme Ad*, laten we hopen dat hij even geen proefabonnement op Trouw had toen de voorpagina op 6 februari 2016 kopte dat de Amsterdamse wethouder Eric van der Burgt (VVD) obesitas een “vorm van kindermishandeling” vindt. Waarom moeten respectabele mensen waarvan je een voorbeeldfunctie in de samenleving verwacht zich profileren door het stigmatiseren van – in dit geval – ouders van kinderen met een obesitas?

Ad en ik zaten op de kleuterschool en lagere school in dezelfde klas. Omdat de jongen te dik was, werd hij door medeleerlingen ‘varkentje’ genoemd maar dat was volgens mij niet echt negatief bedoeld en hij stoorde zich er zich ook niet aan. We werden geen vrienden – daarvoor was Ad te uitbundig – maar onze levenswegen kruisten elkaar verschillende malen en daardoor is er toch een bijzondere band met hem ontstaan.

In het voetspoor van zijn beminnelijke vader belandde Ad in het onderwijs. Als kind was hij al het toonbeeld van ijver, als volwassene sloofde hij zich dag en nacht uit voor zijn leerlingen. Het is jammer dat onze kinderen nooit les van een leraar van zijn kaliber hebben gekregen. Tweemaal heb ik telefonisch zijn advies gevraagd over een leerprobleem en beide keren heeft Ad mij uitstekend geholpen.

Omgekeerd heeft Ad ook weleens een beroep op mij gedaan. Dat betrof Lucas, de jongste van zijn drie kinderen. De benjamin groeide op als het zorgeloze zonnetje van een stabiel gezin, het kind was altijd vrolijk en enthousiast. Tot halverwege de basisschool ging het prima en eigenlijk daarna ook op één probleem na: Lucas kwam in tegenstelling tot zijn broer en zijn zus, die vreemd genoeg juist te mager waren, te veel aan in gewicht.

Voor de jongen zelf leek het geen probleem en aanvankelijk voor zijn ouders evenmin. Lucas had nu eenmaal behalve de persoonlijkheid ook de lichaamsbouw van zijn vader: hij was een vrolijke, gedreven en sociale knaap. Maar sport was nu eenmaal niet aan hem besteed en inderdaad: hij hield net als zijn vader van lekker eten en drinken en daardoor kwam hij te veel aan. Maar op een gegeven moment ging het steeds meer moeite kosten om goede kleren voor hem te vinden en dat was natuurlijk niet leuk. Opvallend genoeg had Lucas ook een – voor zijn leeftijd – bijzonder grote schoenmaat.

Het overgewicht van Lucas werd voor hemzelf pas écht een groot probleem toen de schoolarts hem in zijn ogen belachelijk maakte. Dat was het moment waarop zijn wanhopige vader mij belde. Ik was immers huisarts; misschien bestonden er ook voor kinderen wel pillen om af te vallen. Overigens gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat ik zelf ook met een overgewicht kampte en nog steeds kamp.

Alles behalve pillen werd uit de kast gehaald om Lucas te laten vermageren: een diëtist, meer fietsritjes, zwemmen, minder frisdranken en minder snoep. Ad deed ook zijn uiterste best om zijn zoon te helpen, die tot overmaat van ramp – inmiddels op de middelbare school – het mikpunt van pestgedrag werd. Wellicht mede daardoor werd het een hopeloze strijd. Op vakantie in de Alpen raakte de puber tijdens een bergwandeling dusdanig benauwd dat een Zwitserse kinderarts geconsulteerd moest worden. Die verweet zonder scrupules de ouders dat zij hun kind hadden vetgemest. Ik herinner mij nog dat Ad mij huilend opbelde. Wat had hij misdaan?

Van Peter Paul Rubens (1577-1640) tot Fernando Botero (1932) staat de schilderkunst bol van dikke kinderen. Ook op oude ansichtkaarten zijn kinderen vaak aan de dikke kant. Eeuwenlang kleefde aan magerzucht het stigma van ziekte en armoede. Overgewicht duidde juist op een weldadig leven, zo niet op aarde dan wel in de hemel. Tegenwoordig is dat anders. Kinderen met een te fors overgewicht ondermijnen hun gezondheid en dat rechtvaardigt inderdaad een gedegen aanpak. Maar stel dat evenveel kinderen een huidaandoening zouden hebben, zou er dan ook iemand over kindermishandeling spreken? En bij wie of wat “schuif je de schuld in de schoenen”?

Lucas is inmiddels de twintig gepasseerd, op de universiteit doet hij het uitstekend, de jongen geniet met vrienden van het leven en sport regelmatig. Ad is terecht trots op zijn jongste zoon maar toch… Van het levenslustige, vrolijke kind is weinig meer over; ofschoon Lucas zeker niet te dik is, is de strijd tegen de kilo’s een obsessie voor hem geworden, en veel foto’s uit zijn kindertijd kunnen voor hem de prullenbak in. Ad weet het zeker: niet eens zozeer het overgewicht zelf als wel de wijze waarop Lucas door de schoolarts en anderen werd bejegend hebben littekens veroorzaakt. En ik ben ervan overtuigd dat wanneer Ad de uitspraak van meneer de wethouder uit Amsterdam onder ogen krijgt, er ook bij hem opnieuw een diepe wond wordt geslagen.

* Om privacyredenen is gekozen voor een andere voornaam en zijn ook enkele andere feiten die tot herkenbaarheid zouden kunnen leiden veranderd.