Op zoek naar Hippocrates
Kos is het eiland van Hippocrates. Voormalig huisartsen Ignace en Mia Schretlen bezocht het eiland op zoek naar sporen van de grondlegger van de westerse geneeskunde.
Tekst: Ignace Schrelten | Beeld Tamar Smit
Kos likt zijn wonden. Griekenland staat nog diep in het rood en de vluchtelingenopvang op het eiland vlak bij Turkije schrikt toeristen af. Het vliegveld, met slechts één start- en landingsbaan, kampt met achterstallig onderhoud. ‘Welkom op Kos, eiland van Hippocrates’ staat in de aankomsthal. In de vertrekhal hangt een levensgrote foto van een beeld van Hippocrates. Een instituut, filmfestival en activiteitenprogramma dragen zijn naam, maar wat is er op Kos overgebleven van de man die de geneeskunde ontdeed van magie en fundeerde op empirie?
De eerste indruk van het eiland belooft weinig: een kurkdroog lichtglooiend landschap met huizen die nooit zijn afgebouwd of al tot ruïne zijn vervallen. Alles lijkt met stof overdekt. Waarom Kos dan toch zo veel toeristen trekt? Vanwege de schitterende stranden, de levendige hoofdstad en de verborgen pareltjes – elk tijdperk liet hier zijn sporen na – en natuurlijk de beminnelijke eilandbewoners.
In elke arts schuilt een goddelijk vonkje. Hippocrates (circa 460 v. Chr.-circa 370 v. Chr.) geldt immers als nazaat van Asklepios, de god van de geneeskunde. Deze zoon van Apollo was zo begaafd dat hij zelfs doden tot leven wekte, hetgeen oppergod Zeus tot woede wekte: hij doodde Asklepios met een bliksemschicht, maar gunde hem daarna toch weer het leven. In het kleine, fraai gerestaureerde archeologische museum in Kos-stad toont een mozaïek Asklepios, die in een boot aankomt en door Hippocrates en een andere eilandbewoner wordt verwelkomd. Net als het imposante beeld van de arts in een belendende ruimte is dit echter pas lang na zijn dood gemaakt.
In de heuvels vlak bij Kos-stad bevindt zich de belangrijkste archeologische trekpleister van het eiland: het op drie terrassen gelegen Asklepieion. In dit aan Asklepios gewijde heiligdom – een van de zeer vele – hoopten zieken tijdens hun slaap te genezen of aanwijzingen te krijgen om dit te bewerkstelligen. De leer van Hippocrates werd hier uitgedragen, maar pas na zijn dood. Het is twijfelachtig of de leermeester zelf hier ooit is geweest. Ook het zogenaamde Corpus Hippocraticum, circa zestig geschriften over de geneeskunde waaronder de befaamde eed en aforismen, is vermoedelijk niet van de hand van Hippocrates. Overigens wijkt de artseneed die sinds 2003 wordt afgelegd fors af van de oorspronkelijke eed.
In het openbare ziekenhuis van Kos-stad lijkt de geest van Hippocrates ver te zoeken
Is er dan nergens een plek waar Hippocrates is geweest? Kos-stad is pas na zijn dood ontstaan. De grondlegger van de westerse geneeskunde werd geboren in Astypalea (niet te verwarren met het gelijknamige eiland), de voormalige hoofdstad die zich op het westelijk deel van het eiland bevond. Na aardbevingen en aanvallen van de Spartanen trokken de bewoners weg naar het oosten, dat gunstiger ten opzichte van Klein-Azië ligt en waar de grond vruchtbaarder is.
Met twee reisgidsen in de hand rijden we vanuit Kéfalos zuidwaarts. Tegenover een waterbron bevindt zich links van de weg een roestig hekwerk. We openen de poort en lopen tussen de naaldbomen een stukje naar beneden. Daar treffen wij het restant van een klein amfitheater. Slechts twee rijen zijn bewaard gebleven. Dít is het. Wie in de voetsporen van Hippocrates wil treden, kan niet dichter bij hem komen dan op deze stille plek!
