‘Opschuiven in de keten’

interview / Apotheker Nitika Chouhan: 'We moeten op de voorgrond treden'

Niet alleen geneesmiddelen distribueren, maar óók meedenken over medicatiekeuze, patiënten coachen én de wijk in. Nitika Chouhan, apotheker in Amstelveen, opteert voor verbreding en verdieping van het takenpakket van de openbaar apotheker.

Jarenlang heeft hij dezelfde medicijnen gehad, maar nu hij in korte tijd voor de zoveelste keer een ander doosje pillen krijgt, kan de patiënt zijn woede niet bedwingen. Nitika Chouhan (31) probeert hem begripvol tot rust te manen en uit te leggen dat deze medicijnen echt, ondanks de andere kleur, dezelfde werkzame stof bevatten. Maar de man is niet voor rede vatbaar. Met stemverheffing: ‘Ik wil nú de apotheker spreken.’ Tot zijn verbazing zegt Chouhan: ‘Ik bén de apotheker.’ Dat ze niet alleen apotheker, maar ook mede-eigenaar van drie apotheken in Amstelveen is, laat ze achterwege. “Ik ben jong, klein van stuk, vrouw en zwanger. Op de een of andere manier is de apotheker in de perceptie van veel patiënten een man, terwijl zeker onder jonge apothekers de grote meerderheid vrouw is.”

Het komt geregeld voor. Niet alleen dat patiënten haar voor apothekersassistente aanzien, maar ook dat ze boos zijn. “Moeilijke gesprekken en discussies zijn aan de orde van de dag”, vertelt Chouhan, zittend aan haar bureau in de apotheek in Medisch Centrum Molenweg. “En ja, ook agressie komt af en toe voor.” Bijvoorbeeld als een patiënt te horen krijgt dat zijn medicatie weer niet leverbaar is. “Het tekort is extreem: tijdens een piekperiode, ergens vorig jaar, konden we bijna achthonderd geneesmiddelen niet leveren, variërend van de pil tot antibiotica tot parkinsonmedicatie.” Of de woede komt voort uit het feit dat de zorgverzekeraar ineens een ander, goedkoper voorkeursmerk prefereert. “Patiënten vinden het niet fijn om te switchen, daar hebben ze geen vertrouwen in.” En dat blijkt soms gerechtvaardigd. “Meestal levert het geen problemen op, maar het klopt dat er weleens bijwerkingen optreden en patiënten een middel terugbrengen.” Waardoor dus geneesmiddelen verspild worden. Chouhan knikt: “Daarom geven we in de startfase een kleine voorraad mee.” 

De jonge apotheker kan het niet hard maken, maar vermoedt wel een causaal verband tussen het preferentiebeleid en het tekort aan medicijnen. “Zorgverzekeraars beweren van niet, die zeggen dat het een internationaal probleem is, maar als bepaalde fabrikanten de voorkeur krijgen, lijkt het me voor andere fabrikanten niet meer aantrekkelijk om hetzelfde medicijn in Nederland uit te geven. Dus als er dan een tekort ontstaat, is er geen andere fabrikant die het kan aanvullen.” In de basis staat Chouhan overigens wel achter het preferentiebeleid. “Dat we met elkaar een keuze maken voor welke geneesmiddelen we willen betalen, vind ik in principe goed.” Al plaatst ze daar wel direct kanttekeningen bij. “De apotheker en niet de zorgverzekeraar zou in de lead moeten zijn als het gaat om deze keuzes, die we moeten afstemmen op patiëntengroepen. Neem astma en COPD. Wij hebben hier in de wijk veel oudere patiënten die vaak niet de kracht hebben voor een poederinhalator, dus is een andere device een betere keuze. De zorgverzekeraar zou dat beleid moeten volgen. En soms moeten we, ten gunste van een individuele patiënt, beargumenteerd kunnen afwijken van het beleid, zonder dat we boetes krijgen.” 

Drankjes mixen 

Dat zij als mede-eigenaar van drie apotheken en voorzitter van het wijksamenwerkingsverband over dit soort kwesties spreekt met zorgverzekeraars, had ze een paar jaar geleden niet kunnen denken. Het is snel gegaan met Chouhan. In 2016 rondt ze haar vervolgopleiding tot openbaar apotheker af. En dan te bedenken dat ze eigenlijk tandarts had willen worden. “Als kind vond ik het al leuk om drankjes te mixen, om zogenaamd medicijnen te maken, dus toen ik werd uitgeloot voor tandheelkunde, werd het farmacie. Daar heb ik geen seconde spijt van gehad.” 

‘Als kind vond ik het al leuk om drankjes te mixen’

Hoewel Chouhan in haar apotheken geen ‘drankjes mixt’, draagt ze haar bereidende collega’s een warm hart toe. “Inspectie-eisen maken het lastig om als apotheek te gaan bereiden, maar apotheken die dat doen, moeten we sterk maken en steunen. Zo zou de overheid een bepaalde coulance moeten tonen om geneesmiddelen beschikbaar en betaalbaar te houden, óók al is er een geregistreerd product op de markt.” 

Na haar vervolgopleiding die ze voltooit in de bollenstreek, krijgt Chouhan de kans om als beherend apotheker aan de slag te gaan bij het net geopende Amsterdam Central Doctor & Pharmacy. Vanuit Diemen, waar Chouhan is opgegroeid en nog steeds woont, maar tien minuten met de trein. Bovendien is het bepaald geen doorsneepraktijk, met openingstijden tot tien uur ’s avonds, intensieve samenwerking tussen huisarts en apotheker én een doelgroep die vooral bestaat uit reizigers en expats. “Een totaal andere wereld dan wat ik gewend was. Heel leuk, heel leerzaam. Ik heb daar dingen geleerd waarvoor in de opleiding weinig aandacht is. Hoe maak je een nieuwe apotheek succesvol? Hoe creëer je kansen in samenwerking met andere zorgverleners in wijk of stad?” Het bevalt van beide kanten. De eigenaren willen haar graag behouden en Chouhan staat op het punt zich in te kopen. Maar dan belt apotheker Kenny van Deventer. Hij is bezig met een overname van vier apotheken in Amstelveen en zoekt een maat.

Chouhan en Van Deventer kennen elkaar van de Vereniging van Jonge Apothekers (VJA), waar hij secretaris en zij voorzitter is, tussen 2017 en maart van dit jaar. “Ik ben voorzitter geworden omdat ik getriggerd werd door mensen die mij vroegen wat ik als apotheker nou eigenlijk allemaal doe. ‘Is het niet handiger om medicijnen gewoon in de supermarkt op te halen?’ Onze beroepsgroep wordt niet op waarde geschat. Dat apothekers dagelijks problemen oplossen of voorkomen door in overleg met de voorschrijvend arts tóch voor andere medicatie te kiezen, vanwege bijvoorbeeld nierfunctie- of labwaarden, daar heeft de patiënt vaak geen weet van. Het is tijd dat we onszelf en onze meerwaarde laten zien. Wij zijn dé zorgverlener met geneesmiddelenexpertise.”

Laatste schakel 

Dat is ook het uitgangspunt van de visie die de VJA heeft ontwikkeld op de apotheker van de toekomst. “Nu zijn we de laatste schakel in de keten, degene die de controle doet, maar we moeten opschuiven, meer op de voorgrond treden. We zien geregeld patiënten die moeten overstappen op een ander middel omdat het middel dat de arts heeft voorgeschreven te veel bijwerkingen geeft of onvoldoende effectief is. Vervelend natuurlijk voor de patiënt. Zo’n overstap is bovendien niet bevorderend voor therapietrouw. Het leidt tot verspilling van medicatie én het kost weer extra tijd en extra administratie. Als wij al in de besluitvorming worden betrokken, kunnen we direct starten met de beste medicatiekeuze, afgestemd op de kernmerken en wensen van de patiënt.” 

Maar Chouhan wil meer. Ze wil niet alleen zorgverleners adviseren en patiënten informeren, maar ook gedurende het medicatiegebruik patiënten coachen. “Bij de start van de medicatie krijgen patiënten uitleg, maar vervolggesprekken worden niet altijd gevoerd. Terwijl in een later stadium patiënten bijvoorbeeld zelf besluiten te minderen of te stoppen. En als zulke gesprekken al worden gevoerd, dan is dat vaak aan de balie, waar je niet echt tot de kern komt. Zo’n gesprek zou in een spreekkamer moeten plaatsvinden. Dat doen we al wel bij medicatiereviews, maar die evaluaties doen we alleen bij mensen op hoge leeftijd die meerdere middelen gebruiken. Ik zou het niet willen beperken tot die categorie, maar met álle geneesmiddelengebruikers hun therapie willen evalueren.” Beschikken apothekers wel over de benodigde vaardigheden voor een rol als coach? “De meeste apothekers zijn analytisch en doordenkend van aard, maar in de opleiding komt al steeds meer aandacht voor het voeren van coachingsgesprekken.”

‘Ons ideaalplaatje is dat de arts een diagnose stelt en wij het juiste medicijn kiezen’

De reacties van huisartsen en medisch specialisten op de toekomstvisie van de VJA – waarin de vereniging er ook voor pleit dat apothekers sommige medicaties zelf moeten kunnen voorschrijven – zijn ‘wisselend’. “Jonge apothekers en jonge artsen zien de meerwaarde van het gebruikmaken van elkaars expertise”, zegt Chouhan. “Bij de oudere generatie is hier en daar wel wat scepsis. Misschien denken sommige artsen dat we een stukje van hun werk willen afpakken, maar dat is niet zo. Ons ideaalplaatje is dat de arts een diagnose stelt en dat wij het juiste medicijn kiezen.” 

Mijn zorgdroom 

In Amstelveen proberen Van Deventer en Chouhan hun visie in de praktijk te brengen. “De drempel is hier laag. De arts loopt bij ons binnen, wij lopen bij de arts binnen.” Na de overname sluiten ze meteen een van de vier apotheken, omdat deze niet in een gezondheidscentrum is gevestigd. “Als je nauw wil samenwerken met andere zorgverleners, dan is het een voorwaarde dat je dicht bij elkaar zit.”

Verder zet het duo sterk in op digitaal. “Zo hebben we onder meer track & trace geïntroduceerd – patiënten krijgen een mailtje als hun middelen binnen zijn – en werken we met de thuiszorg samen via een elektronisch toedieningssysteem. De apotheek van de toekomst is digitaal beschikbaar voor de moderne patiënt, maar er zal altijd een doelgroep blijven die aan digitale ondersteuning niet voldoende heeft en actieve begeleiding nodig heeft.” Het liefst zou Chouhan die patiënten allemaal thuis bezoeken. “Dat is echt mijn zorgdroom, als apotheker de wijk in.”

Tijdens visites die ze nu doet, bij mensen die slecht ter been zijn of op advies van de huisarts, ervaart ze wat dat oplevert. “Dan zie je dat het keukenkastje vol met pillen staat en een patiënt zijn medicatie dus niet inneemt. Of je ziet dat iemand zijn medicijnen in de koelkast bewaart, terwijl dat niet moet. Tegelijkertijd geeft het ons de mogelijkheid om andere gezondheidsproblemen te signaleren die we kunnen bespreken met de huisarts, of om leefstijladvies te geven. Ik zou met veel meer mensen van ons team de wijk in willen.”

Op dit moment ontbreekt het aan tijd én man- en vrouwkracht om dat te doen. Landelijk is er een groot tekort aan apothekersassistenten en dat geldt ook voor de apotheken in Amstelveen. “Er zijn assistentes geswitcht naar de ziekenhuisapotheek, vanwege de hoge werkdruk en de lastige gesprekken met patiënten over weer een ander merk medicatie of over vergoedingen.” Dat laatste frustreert Chouhan het meest. “Daarvoor moet men echt bij de zorgverzekeraar zijn, maar dan hoor ik van patiënten dat zorgverzekeraars naar ons verwijzen.” De tijd die dat kost, kan zij beter besteden, met drie apotheken én straks ook nog een baby. Al heeft Chouhan er alle vertrouwen in dat ze haar drukke werkleven kan combineren met het moederschap. “Wij vinden het belangrijk, en dat geldt voor iedereen die bij ons werkt, om de balans tussen werk en privé goed te houden. Bovendien biedt het ondernemerschap mij de mogelijkheid om zelf te bepalen hoe laat ik kom en hoe laat ik ga, en ik kan soms ook thuiswerken.” En zou de aanstaande moeder haar zoon later adviseren in haar voetsporen te treden als apotheker? Chouhan lacht. “Het is een mooi, dynamisch vak. Ik weet niet hoe het er in de toekomst precies uit gaat zien, maar als we kunnen bouwen aan de droom die ik heb, dan wordt het een nóg mooier vak.”

Curriculum vitae

Nitika Chouhan (1987) geboren in Amsterdam

  • 2006-2013 Farmacie, Universiteit Utrecht
  • 2013-2016 Tweede apotheker, Samenwerkende Apotheken Bollenstreek, Noordwijk, Apotheek Voorhout Duinrand Apotheek, Apotheek De Schelft
  • 2014-2016 Apotheker in opleiding tot openbaar apotheker specialist
  • 2016-2018 Beherend apotheker, Amsterdam Central Pharmacy, Amsterdam
  • 2017-2019 Voorzitter van Vereniging van Jonge Apothekers
  • 2018-heden Beherend apotheker en mede-eigenaar, Dr. F. Amelink BV Amstelveen, Apotheek Molenweg, Apotheek Randwijck, Rembrandt Apotheek

Delen