Patrick Modiano

“In februari 1957* verloor ik mijn broer. Op een zondag kwamen mijn vader en mijn oom Ralph mij van de kostschool ophalen. Onderweg naar Parijs stopte oom Ralph, die achter het stuur zat, de auto, stapte uit en liet mij alleen met mijn vader. In de auto deelde mijn vader mij de dood van mijn broer mee. Vorige zondag nog had ik de middag met hem doorgebracht in onze kamer aan de quai de Conti. We hadden samen een postzegelverzameling geordend. Ik moest om vijf uur terug naar de kostschool en had hem verklaard dat een groep toneelspelers een stuk zou opvoeren voor de leerlingen in de kleine zaal van het kostschooltheater. Zijn blik die zondag zal ik nooit meer vergeten.

Behalve mijn broer Rudy, zijn dood, denk ik dat niets van alles wat ik hier ga optekenen me ten diepste raakt. Ik schrijf deze bladzijden zoals men een proces-verbaal of een curriculum vitae opstelt, als een documentaire en ongetwijfeld om een leven af te sluiten dat niet het mijne was. Het gaat slechts om een simpel vliesje van feiten en bewegingen. Ik heb niets op te biechten noch op te helderen en voel geen enkele behoefte tot introspectie en gewetensonderzoek. Integendeel, hoe duisterder en mysterieuzer de dingen blijven, des temeer belang ik ze toeken.”

Het oeuvre van de Franse schrijver Patrick Modiano, aan wie in 2014 de Nobelprijs voor de Literatuur werd toegekend, omvat ruim veertig boeken. Meer dan de helft is het Nederlands vertaald. Verreweg het grootste gedeelte van hetgeen Modiano schreef bevat autobiografische elementen met Parijs als terugkerend decor. De gedetailleerde beschrijvingen van de locaties zijn dusdanig levensecht dat je als lezer de neiging krijgt om op internet na te pluizen of deze precies zo waren of nog steeds zijn zoals is beschreven. Gezien de aard en omvang van het oeuvre lijkt het bijna of Modiano zijn eigen leven op een literaire wijze heeft verfilmd.

In het werk van Patrick Modiano manifesteert zich een mensenleven dat getypeerd wordt door een tragische jeugd

Wie in het leven van mensen wil duiken moet geen geneeskunde of psychologie maar letterkunde gaan studeren. In het werk van Patrick Modiano manifesteert zich een mensenleven dat getypeerd wordt door een tragische jeugd. Zijn boeken zijn overigens goed toegankelijk en zeker geen ‘zware pillen’. Wel brengen studies (voornamelijk Franstalig) over dit oeuvre allerlei fascinerende aspecten en verwijzingen aan het licht, die de argeloze lezer ontgaan.

De geciteerde regels komen uit Un pedigree (2005), waarvan in hetzelfde jaar de (sterk bekritiseerde) vertaling van Bernlef verscheen onder de titel Een stamboek. Doorgaans wordt dit woord gebruikt voor gegevens over de afstamming van dieren. Al na een paar pagina’s wordt duidelijk waarom voor deze titel is gekozen. De moeder van Modiano had van haar verloofde een chow-chow gekregen:

“(…) maar zij keek er niet naar om en vertrouwde hem aan diverse mensen toe, zoals zij dat later met mij zou doen. De chow-chow pleegde zelfmoord door uit het raam te springen. Deze hond staat op twee of drie foto’s en ik moet bekennen dat hij me heel na aan het hart ligt en ik me zeer met hem verwant voel.”

Patrick en Rudy Modiano

In Stamboek laat de auteur zonder opsmuk zijn leven tot zijn eerste boek (De plaats van een ster) uit 1968** de revue passeren. De passage over zijn enige broer zou misschien beschouwd kunnen worden als de kern van het oeuvre van Modiano, voor zover dat samenvalt met zijn bestaan. Maar in een mensenleven worden de grootste geheimen vaak het diepst verborgen. Over Rudy die op negenjarige leeftijd aan leukemie overleed komen wij verder vrijwel niets in de boeken van zijn twee jaar oudere broer te weten. In Verdaagd verdriet*** speelt de jongen een rol maar dit betreft fictie.

Toch heeft het overlijden van Rudy het leven en werk van Patrick Modiano – ook naar eigen zeggen – in zeer grote mate bepaald. De eerste acht boeken droeg de auteur (onder meer) aan zijn broer op! Hij ging zelfs nog verder door op zijn eerste boek het geboortejaar van Rudy (1947) als zijn eigen geboortejaar aan te geven. Het kan haast niet anders of het werk van Modiano moet nog veel meer verwijzingen naar zijn broer bevatten die zelfs letterkundigen die over dit oeuvre hebben gepubliceerd, zijn ontgaan.

*       Rudy overleed daadwerkelijk op dinsdag 29 januari 1957.
**     In verband met de Zesdaagse Oorlog is de publicatie hiervan van 1967 uitgesteld tot 1968.
***   Dit boek is in Nederland recentelijk samen met twee andere boeken van Modiano gebundeld.

Delen