Peter Elsbach (1924-2020)

Op 10 mei overleed in de VS professor Peter Elsbach op 95-jarige leeftijd. Hij ontving prijzen en eredoctoraten en was KNAW-lid, maar bleef, mogelijk mede door zijn traumatische jeugdjaren altijd bescheiden.’ 

Tekst: Wout de Bruijne | Beeld Jan Tromp 

Van gepensioneerd arts-psychotherapeut &GGZ-bestuurder Jan Tromp kregen wij bericht dat zijn halfbroer Peter Elsbach in New York in mei was overleden. 

Elsbach, die het grootste deel van zijn leven in de Verenigde Staten leefde, wordt in 1924 geboren in Utrecht waar zijn jonge ouders toen allebei nog geneeskunde studeren. Als twee jaar later zusje Sally ter wereld komt, blijkt zij ernstige hersenschade te hebben door het dan nog onbekende resus-antagonisme. 

Vader Louis had zijn medische studie bekostigd met een subsidie van het leger, met daarbij de voorwaarde dat hij op enig moment na zijn afstuderen kon worden uitgezonden naar ‘buitenplaatsen’. Dat gebeurt in 1933, eerst naar Suriname, daarna naar diverse locaties in Nederlands-Indië. Jan Tromp: “Peter beschrijft in zijn memoires een nogal eenzame en niet al te gelukkige tijd voor hemzelf.” Het gezin verblijft op Java, wanneer Japan de Indonesische archipel verovert. Net 17 jaar oud wordt Peter Elsbach in de jongens- en later mannenkampen geïnterneerd, gescheiden van zijn familie. Na de bevrijding gaat hij in Nederland geneeskunde studeren en hij rondt die studie in versneld tempo en summa cum laude in 1950 af. 

PhD Elsbach is een geliefd docent aan de New York University

De prestaties van de jonge Elsbach worden gezien en erkend, waardoor hij begin 1953 een jaar stage interne-geneeskunde krijgt aangeboden in academische ziekenhuizen in New York. Hij belandt door toeval in de opleiding voor microbiologie in plaats van, zoals beoogd,  cardioloog of chirurg te worden. Hij blijft langer dan gepland in de USA en ontmoet in 1957 zijn vrouw Patricia, waarmee hij een gezin sticht en twee zonen krijgt. Teruggaan naar Nederland is definitief van de baan, behalve tijdens een tijdelijke sabbatical en voor wetenschappelijke bijeenkomsten als KNAW-lid. 

Meer dan veertig jaar lang doet hij belangrijk medisch wetenschappelijk onderzoek, vooral op gebied van leukocyten en membraan functies. Hij ontvangt tal van prijzen en eredoctoraten en PhD Elsbach is een geliefd docent aan de New York University. 

Pas veel later in zijn leven ontmoet Elsbach de halfbroer die hij blijkt te hebben. Vader Louis en de echtgenote van de krijgsgevangen arts Jan Tromp dachten dat hun respectievelijke partners de oorlog niet hadden overleefd en kregen een relatie waaruit Jan Tromp jr. werd geboren. Beide partners bleken later toch nog in leven. 

In 2002 weet Jan Tromp jr. zijn halfbroer in Amerika via internet op te speuren en de twee ontmoeten elkaar daarna diverse malen. Tromp: “Sindsdien zijn wij ‘familie geworden’ en hebben wij een openhartige, intense en warme relatie als broers, met onze wederzijdse gezinnen opgebouwd. Peter had een traumatisch verleden en was misschien daardoor bescheiden over zijn intellectuele vermogens. Hij was streng voor zichzelf, aardig voor anderen, een mooi, bijzonder mens”.  

Delen