Politiek gerommel rond tweede prik

De discussie omtrent de vaccins kan u natuurlijk niet ontgaan zijn. De discussie die eerst ging over óf de bevolking wel het nieuwe vaccin zou willen is nu verplaatst naar: hoe vaccineren we zo snel mogelijk de bevolking, waarbij het advies van de Gezondheidsraad leidend is.

Laat ik nogmaals beginnen met dat ik de briljante wetenschappers die het vaccin gemaakt hebben, de biotech bedrijven én de farmaceutische firma’s ontzettend dankbaar ben omdat het vaccin de enige weg is om ons als wereld uit dit dal van deze crisis te halen.

Ook de onderzoekers die de trials deden verdienen die waardering. Zij hebben in razend tempo de gerandomiseerde studies gedaan. Die vaccinstudies zijn met grote aantallen proefpersonen verricht, waarbij niet alleen naar de veiligheid, maar ook naar de effectiviteit is gekeken van dit nieuwe type mRNA vaccin.

Uit deze in de NEJM gepubliceerde studies bleek niet alleen de veiligheid maar ook de effectiviteit uitstekend te zijn. Bij deze studies werd een keuze gemaakt voor een bepaalde dosis en een frequentie van toediening, feitelijk zoals met alle studies met medicijnen wordt gedaan. Alvorens een grote gerandomiseerde studie wordt verricht, worden zogenaamde dose-finding studies gedaan om de ideale dosis en toedieningsfrequentie te bepalen. Vervolgens wordt op basis hiervan de best mogelijke optie gekozen door een panel van deskundigen.

Het is niet zo dat wanneer een bepaald medicament bewezen effectief is in een bepaalde dosis en frequentie van toediening, dat dit dan ook automatisch geldt voor een andere dosis of andere frequentie van toediening. En dit geldt wat mij betreft des te meer voor een vaccin uit een geheel nieuwe klasse: mRNA vaccins. Interessant genoeg is de dosis van het Moderna-vaccin vele male hoger dan van het Pfizer-vaccin. De grootschalige studies zijn gedaan met het geven van 2 doses: op dag 1 en de tweede dosis na 3 weken (Pfizer-vaccin) en na 4 weken (Moderna-vaccin). Met dit schema en met deze doses is de werkzaamheid bewezen.

Er is – zeker in Nederland – niet alleen een tekort aan vaccins, maar ook is er sprake van een nogal inefficiënte organisatie van het vaccinatieprogramma, zoals onlangs werd onderstreept. Daardoor zijn er nog relatief weinig mensen gevaccineerd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Denemarken en Israël.

Het tekort aan vaccins komt mede omdat van de overige in de wachtrij staande meer klassieke vaccins, de studies naar alleen de veiligheid en de vorming van antilichamen onvoldoende worden geacht voor registratie. De registratie-autoriteiten eisen ook effectiviteitsstudies. Die effectiviteitsstudies zijn langer durende grotere studies. In dat verband is het opmerkelijk dat de jaarlijkse griepvaccins maar matig aan die effectiviteitscriteria voldoen.

Het gaat kennelijk niet meer om goed vaccineren, maar om ‘de eerste prik’

Vervolgens wordt het hele proces van registratie door verschillende autoriteiten in de wereld los van elkaar en ook nog eens consecutief gevolgd en dat kost veel kostbare tijd.

Maar de politici en bestuurders hebben een uitweg gevonden en willen nu gaan tornen aan het bewezen effectief doseringsschema, waardoor sneller meer mensen hun eerste dosis kunnen krijgen en dan zien we later wel wanneer de tweede dosis gegeven kan worden, zolang ‘het maar niet te laat is’. Het gaat kennelijk niet meer om goed vaccineren maar om ‘de eerste prik’.

De politici-bestuurders zoeken onmiddellijk steun in hun netwerk en ‘vriendenkring’ van wetenschappers en – tot mijn verbazing – laten sommigen zich lenen om politiek wenselijke uitspraken te doen over een alternatief doseringsschema. Dat netwerk komt uit de diverse adviesorganen en diegenen met wie het ministerie voorlichtingsfilmpjes maakt. Nadat eerst de voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg, zich daarover uitliet, werd dit gevolgd door andere deskundigen in de media, ongetwijfeld niet geheel toevalligerwijze.

Je kunt het politici en bestuurders niet kwalijk nemen dat ze de externe validatie van grote studies niet kunnen duiden. Maar dat zou niet moeten gelden voor wetenschappers die hierover wat zeggen in de media en de media zouden wat mij betreft wat meer mogen doorvragen aan de deskundigen, met waarop ze zich dan precies baseren. Bij mij gaven deze uitspraken meteen een Aha-Erlebnis betreffende de adviezen over mond-neuskapjes vanuit het RIVM en ook lokale deskundigen in de eerste helft van 2020, die meer door tekorten aan maskers waren ingegeven dan door feitelijkheden.

Min of meer komisch is dat dit soort fenomenen kennelijk kenmerkend zijn voor onze westerse samenleving en bijbehorende bestuurders: ook in bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk speelt deze discussie, waarbij evenzo, ik noem dat plagend braafpraters, met de politiek wenselijke boodschap komen, tegen vrij eenvoudig consequent wetenschappelijk denken in.

‘Tot mijn verbazing laten sommige wetenschappers zich lenen om politiek wenselijke uitspraken te doen over alternatief doseringsschema’

Nu is het natuurlijk mogelijk dat er informatie is die wij niet kennen en ‘deze deskundigen’ wel. Maar laten we eens even kijken naar de informatie die er wél is. Allereerst: de fabrikant zelf wijst erop dat er geen bewijs is van effectiviteit van het vaccin wanneer wordt afgeweken van het oprekken van het interval tussen eerste en tweede vaccin en voor het Pfizer vaccin is er eenvoudigweg géén bewijs dat een ander schema van vaccinatie werkzaam is en er überhaupt nog bescherming is na 21 dagen van een eerste prik. Uitstel van de beloofde tweede dosis zal ook een groot negatief effect hebben op het vertrouwen en welbevinden van gevaccineerden, zo stelden de Britse huisartsen, nog los van de extra logistieke belasting om het standaardschema niet te volgen.

Natuurlijk speculeren deskundigen wel dat het enigszins uitstellen van de tweede prik geen groot negatief effect zal hebben op de effectiviteit en respons op de tweede prik, maar anderen wijzen erop – terecht naar mijn mening – dat er minder bekend is in dit opzicht, gegeven het feit dat het Pfizer-vaccin tot een nieuwe klasse vaccins behoort. Met een veranderd schema wordt het risico genomen om grote groepen inferieure bescherming door een vaccin te geven en bovendien waarschuwen virologen dat dit juist kan leiden tot vaccinatie-resistente coronavirussen. Zo komen we dus van de regen in de drup door politiek gekonkel met wetenschappelijke gegevens. Recente gegevens uit Israël, een land dat de organisatie van de vaccinatie wél op orde heeft, laten zien dat de bescherming na één dosis mogelijk minder is dan verwacht en dat de tweede prik na drie weken een enorme boost in antilichaamspiegels geeft. Verenig deze feiten met de indicaties evenzo uit Israël dat het vaccin ook beschermt tegen overdracht van het coronavirus.

Ik roep daarom het kabinet en RIVM op om de juiste strategie van vaccineren niet te grabbel te gooien om politiek correct te kunnen vertellen dat er meer eerste prikken zijn gegeven. Doe geen concessies voor de bühne en vaccineer zo snel mogelijk, volgens de regels.

Delen