Regeren is vooruitzien
Nu we nog steeds met allerlei zware maatregelen te maken hebben, is het des te meer gewenst vooruit te kijken. En bij dat vooruitkijken is het belangrijk om weer eens wat afstand te nemen. Als we drie jaar geleden in de krant hadden gelezen dat onze ex-koningin annex prinses een paar dagen verkoudheidsklachten had gehad maar gelukkig wel in quarantaine was gegaan, dat kinderen in de klassen mondkapjes moeten dragen omdat ze een luchtwegvirusbesmetting konden krijgen, zonder dat ze daar zelf erg ziek van worden, dan hadden we wel even met de ogen geknipperd van verbazing.
Hoog tijd dus om helemaal fris naar het huidige plaatje te kijken vanuit de wetenschap dat mensen nou eenmaal ziek worden, dat we niet alle ziektes kunnen voorkomen, dat mensen doodgaan en er ook altijd iets moet zijn waaraan ze doodgaan en tenslotte dat er grenzen zijn aan de maakbaarheid van onze wereld.
De in mijn ogen taalvirtuoos en cabaretier Fons Jansen had het goed gezien door vast te stellen dat alle artsen uiteindelijk ‘condolerend geneesheer’ zijn. Voor sommige artsen is dit overigens een lastig punt en ik kan ruim uit ervaring putten dat regelmatig collega’s mij in consult roepen terwijl de patiënt eenvoudigweg aan het einde van zijn of haar leven is. Er is geen reserve of reversibiliteit meer en die komt er ook niet meer en dan kom je te overlijden. Natuurlijk kunnen we dan vaak nog wel eventjes een paar dagen (of soms iets langer) op de ic het overlijden uitstellen, maar de grote vraag is voor wie we dat dan doen. Soms heeft het een doel, maar veelal – zo is mijn ervaring – is het beter het naderende einde van het leven goed met de patiënt en of de familie te bespreken en moeten we vooral niet het gevoel van onmacht van de verwijzende arts behandelen door een ic-opname van de patiënt.
‘Wanneer houden we op met pandemische maatregelen?’
Natuurlijk heeft de Omikronvariant van het SARS-CoV-2 roet in het eten gegooid toen we dachten dat we met de vaccinaties van de pandemie af waren, maar dat mag ons niet verhinderen vooruit te kijken. Daarom nog maar even een paar feiten van dit moment: er liggen een paar honderd patiënten met COVID-19 op de IC’s in Nederland (momenteel zo’n 400) en een factor 2-3 zo veel op de verpleegafdeling. In de afgelopen 2 jaar is er structureel niets voor elkaar gebracht om de ziekenhuis- en ic-capaciteit te vergroten en het op enig moment omarmde plan van concentratie van COVID-19 zorg lijkt een zachte dood te sterven.
Er zijn nu toch wel erg veel aanwijzingen dat besmetting met de Omikronvariant, in combinatie met de vaccinatiegraad en niet te vergeten immunisatiegraad door doorgemaakte ziekte, leidt tot minder ernstige ziekte en lagere aantallen ernstige zieken. Jongere mensen, laten we zeggen onder de 45 jaar, lopen heel erg weinig risico op ernstige ziekte. Over ‘long-covid’ is nog erg veel onbekend, vooral wat betreft de frequentie van voorkomen, maar langdurige klachten in een aantal gevallen na een virale infectie is niets nieuws. Voorts is het niet onbetekenend dat in ieder geval een tweetal nieuwe antivirale middelen, wanneer heel vroeg in het ziektebeloop gegeven bij patiënten die een groot risico lopen op een ernstig beloop, effectief lijken te zijn. Maar meer studies en gegevens zijn nodig voor een definitiever oordeel.
Een ander gegeven is dat het ons gewoon niet gaat lukken om COVID-19 uit te bannen in de komende paar jaar. Het zal dus net zoals heel veel andere luchtwegvirussen blijven bestaan en veelal seizoensgebonden toenames van de prevalentie van bijbehorende ziekte blijven veroorzaken. De meeste mensen worden verkouden, anderen wat meer grieperig, en een hele kleine groep zal erg ziek worden. Dat betekent ook dat er mensen zullen blijven overlijden aan COVID-19. En voordat ik weer allemaal beschuldigende berichten krijg van bewogen mensen die zich afvragen hoe een dokter, een intensivist nog wel, kan accepteren dat mensen doodgaan aan COVID-19: mensen zullen in de komende jaren ook blijven doodgaan aan hart- en vaatziekten, kanker, griep, auto-ongelukken, fietsongelukken, vleesetende bacterie, meningococcen, diarree door bacterie of virus, malaria, de gevolgen van roken en zo kan ik nog wel even doorgaan.
‘Op welk moment en onder welke omstandigheden gaan we COVID-19 accepteren als een seizoensgebonden ziekte?’
De vraag die zich dus nu opdringt, is op welk moment en onder welke omstandigheden we COVID-19 accepteren als een seizoensgebonden ziekte, die in een zeer beperkt aantal gevallen ernstig kan verlopen maar waarvoor we niet meer allerlei grote maatregelen nemen zoals massaal testen, vaccinatie-paspoort, sluitingen van winkels, verbod op sporten, etc.
Natuurlijk kun je de toename van patiënten dan wel anticiperen en kun je door steekproeven wel een infectie surveillance – naar bijvoorbeeld nieuwe varianten – continueren en daar ook vaccinatieprogramma’s op aanpassen. We moeten er zeker rekening mee houden dat bijvoorbeeld de delta-variant van het virus weer de kop opsteekt. Evenzo kun je gerichte beschermende maatregelen of brede adviezen geven om kwetsbare groepen zichzelf te laten beschermen. En vanzelfsprekend kun je inzetten op brede preventieve maatregelen voor allerlei luchtwegvirussen, zoals enige afstand houden, geen hand geven en geen begroetingszoen, mondneuskapjes tijdens het COVID-19 hoogseizoen op plekken waar afstand houden onmogelijk is, maar vooral ook betere ventilatie van gesloten ruimtes, met name in de winter.
Dit laatste aspect heeft, als ik de literatuur hierover lees, geheel ten onrechte erg weinig aandacht gekregen van het bevoegd gezag en tot heel erg weinig maatregelen geleid. Dit alles naast de herhaalde boostervaccinaties voor risicogroepen en niet-jongeren en iedereen die dat graag wil.
Mijn voorstel is daarom af te spreken onder welke omstandigheden/voorwaarden we COVID-19 accepteren als een normaal onderdeel van ons leven, zonder allerlei majeure vrijheidsbeperkende maatregelen en we – waarschijnlijk seizoensgebonden – variëren in algemene regels, afhankelijk van de door steekproeven gebleken geschatte prevalentie. Mijn idee blijft nog steeds om speciale COVID-ziekenhuizen aan te wijzen voor de golfsgewijze extra, maar hanteerbare toeloop van COVID-patiënten. Scholen, sportscholen, bioscopen, restaurants, winkels en cultuurcentra blijven bijvoorbeeld gewoon altijd open.
Eerlijk gezegd en in alle ernst denk ik dat we niet zo ver verwijderd zijn van dat moment – het accepteren dat COVID-19 een normaal onderdeel is van ons leven – en het normale leven, met enkele flexibele aanpassingen, weer zijn gang zou moeten kunnen gaan.
28 reacties
Wat je schrijft is mij uit het hart gegrepen Armand. Het accepteren van zowel onze sterfelijkheid als het niet-maakbaar zijn van ons gehele leven, is wat we breed maatschappelijk te doen hebben. Dat vraagt om te beginnen leiders die dit bespreekbaar gaan maken. Fijn dat jij dat doet!
Brandaan Lub
10 januari 2022 / 12:38Ja Armand het wordt de hoogste tijd voor een integrale intersectorale visie voor de lange termijn. Maar wie gaat die maken? Het kabinet moet na vandaag daar het voortouw in nemen.
Bas de Jong
10 januari 2022 / 14:05Angst is een slechte raadgever. En toch is het angst die regeert.
Veel mensen leven nog in een énorme angst, staan niet open voor data die er inmiddels is met wat u zegt inderdaad: dat het maar een kleine groep is die een ernstig beloop hebben bij een infectie met Covid19.
We hebben allemaal 1 zekerheid in het leven: ooit ga je dood.
En hoewel het leven voor velen maakbaar lijkt, zal iedereen die ooit eens een ernstige ziekte heeft meegemaakt onderkennen dat je vooral moet genieten van gezondheid, van de tijd die je in gezondheid mag en kan leven. En niet vrezen voor wat je wellicht te wachten staat.
Een ethische discussie is wellicht überhaupt nodig in onze samenleving. Want hoe ver moeten en kunnen we gaan, met welke behandeling dan ook? Ieder mens zal aan het leven hangen, dus zal eindeloos willen doorbehandelen. Is daar niet een grens aan? Om juist mensen met een langere levensverwachting de kans te geven op de juiste behandeling.
Dank dat u zich uitspreekt in nuance
Ilse De Bruin
10 januari 2022 / 16:00De vraag is hoe krijgen we de regering zover om hun World Economic Forum Plannen en Afspraken die ze hebben met de Europese Unie met betrekking de digitale health passport los te laten.
Hoe krijgen we deze situatie uit de politiek en in de handen van wetenschappers die het op een wetenschappelijke en dus onderbouwd manier kunnen doen…
De OMT is niet wetenschappelijk…. Ik heb geen enkel paper van hun gezien over deze pandemie
Najef
10 januari 2022 / 18:31Helemaal eens met je verhaal!
Ajm van der schuit
10 januari 2022 / 18:42Precies dit!
Marieke Vervoort
10 januari 2022 / 19:08Wat een wezenlijk onderdeel van leven is is dat er ooit een einde aan komt. De angst regeert. Maar nog meer de dwangmatige drang. Want er zijn ziekenhuizen in Nederland die keihard zeggen dat je niet voor behandeling opgenomen mag worden asl je geen prik gehad hebt.
En wat als je je werk niet meer kunt doen omdat je voor je werk moet overnachten in hotels omdat je te ver van huis bent om op en neer te kunnen?
De dwang vanuit de overheid en andere instanties is enorm en weigeren, ook al zou je dat graag willen blijkt consequenties te hebben die niet eerlijk zijn.
L B
10 januari 2022 / 19:53Een nuchter geluid dat bij het OMT en het RIVM node gemist wordt.
Evy Waters
10 januari 2022 / 20:21Wat een opluchting om dit te lezen. Ik hoop maar dat de heer kuipers hierin meegaat. En laten we alstublieft geen maskers voor buiten gaan introduceren in deze fase.
Cees Mul
10 januari 2022 / 21:36Mooi dat hij zich zo uitspreekt.
En dit: “Eerlijk gezegd en in alle Ernst denk ik dat we niet zo ver verwijderd zijn van dat moment”, met een knipoog wellicht naar de nieuwe minister van Volksgezondheid
Marcel
11 januari 2022 / 08:07Laat de nieuwe minster van VWS dit verhaal maar voorlezen op de eerstvolgende persconferentie….
Hans Straub
11 januari 2022 / 08:41Hear, hear! Zet iemand pinokkio Rutte, omhooggevallen kleuterjuf De Jonge, het hele OMT en die bejaarde kneus van het RIVM even bij het restafval?
Hier sleutelt iemand in één column immers meer beleid in elkaar dan die hele haagse bende in twee jaar tijd. Weg met de angstzaaierij, de manipulatie, de hetze tegen mensen die gezond durven zijn; en welkom realiteitszin!
Uit noodzaak anoniem
11 januari 2022 / 12:06Merci voor dit artikel! Langzamerhand zou je denken en verwachten dat onze bewindsvoerders eindelijk tot nieuwe inzichten zullen komen en de realiteit onder ogen moeten gaan zien. Deze waanzin moet stoppen. Er is zo ontzettend veel leed onder de algehele bevolking op emotioneel vlak, onze gezondheid door stress, onnodig vaccineren van gezonde personen, op financieel gebied enz…..
B
11 januari 2022 / 15:04Dat krijg je als voor onze fantastische “lijders” van het land het doel de middelen heiligt en niemand dit door ingepeperde angst kan, wil of durft te zien.
KVP
11 januari 2022 / 16:11Precies dit!
Wat een reëel en nuchter dit artikel, dank daarvoor. Waren er maar meer artsen zo als u.
Al vanaf het begin is er één groot angstcircus gecreëerd, al ware het Ebola. Deze angst is m.i. disproportioneel.
Verder op de SEH waar ik werk als verpleegkundige zoveel meer psychiatrie, TS pogingen, verdriet, ruzies in families laatste 2 jaar.
Covid ziekenhuizen, top idee!! Zo houden we rest “schoon”
(Er staan er genoeg leeg, ik meld me alvast aan om te werken.)
Carlin K
11 januari 2022 / 21:10Prima stuk.
Echter moeten we niet rekenen op een nieuw “licht” op VGZ.
Hij en z’n trawanten hebben niets goeds met ons voor.
Ik mis in uw stuk de kijk op de vele overlijdens na inenting en de inentingschades.
Rover
11 januari 2022 / 22:18Geweldig verhaal, helemaal mee eens, in Spanje lijken ze dit inzicht nu ook te krijgen…maar nu vooral Nederland.
Tedbruynzeels
11 januari 2022 / 22:43Wat een geweldig artikel. Ik volg je al even en ben het altijd met je eens Armand. Ga zo door!!!
Olga
11 januari 2022 / 23:04Goed artikel. Jeroen van der Hilst uit Hasselt legt ook duidelijk uit wat er nu speelt.
Het probleem zit in het OMT, dat enorm groot is, maar verkeerd samengesteld. Waarom zitten er geen economen, juristen, ethici etc. in? Het OMT had ook allang al vervangen moeten worden, in het buitenland worden de adviesorganen vanzelfsprekend ververst. Of Kuipers dat aan durft, zijn voormalige kompanen vervangen, betwijfel ik. De groep lijdt inmiddels aan een enorme zelfoverschatting en zwelgt in zelfgenoegzaamheid. Al heel snel begonnen leden die niet van de buis te krijgen waren op de stoel van de regering te zitten en publiekelijk te verkondigen wat moest gebeuren. Waarom geen spreekverbod? En waarom zijn de door het OMT gebruikte modellen en data niet openbaar, wat is dat voor een wetenschap. De voorspelling waarop de laatste lockdown is gebaseerd zat er zo extreem ver naast, dat dat toch consequenties moet krijgen zou ik zeggen. Om gezichtsverlies te voorkomen roepen ze nu dat het ergste nog moet komen, maar dat houden ze nu wel vaag. En waarom publiceren ze niets? Het door hun voorgestelde beleid wordt niet geanalyseerd. Het is een groep met tunnelvisie, en niet wetenschappelijk in aanpak en niveau.
Ik zou trouwens niet zo zeggen dat we nooit meer van COVID afkomen, dat weten we helemaal niet. Er is ook geen Spaanse griep meer, geen SARS, MERS, Mexicaanse griep. Gewoon afwachten.
Overigens heb ik de indruk dat alle maatregelen die de afgelopen 2 jaar genomen zijn nauwelijks iets hebben gedaan, op de vaccinatie na. Je ziet gewoon een seizoensverloop. En eigenlijk was de ziekte na het begin in maart 2020 al snel over het hoogtepunt heen, met wat seizoensoplevingen en Dansen bij Jansen na. Zie bijvoorbeeld de cijfers een jaar geleden, vergeleken met nu. Vaccinatie in combinatie met de omicronvariant en de komende seizoenswisseling zou nog wel eens zeer gunstige effecten kunnen hebben. Dan moeten maatregelen als mondkapjes (zouden die nou echt werken – waarom moeten er dan nu ineens andere gebruikt worden? dat is dan een jaar lang zinloos mondkapjes dragen geweest), niet handen schudden etc. ook van tafel.
Rover75
12 januari 2022 / 00:21Heel goed om nu enidelijk eens goed na te denken over welke omstandigheden / voorwaarden te accepteren als normaal onderdeel van ons leven EN vergeeet daarbij niet dat het aantal 80 plussers in de komende jaren gaat verdubbelen.
Job Feitz
12 januari 2022 / 06:06Natuurlijk moet er vooruitgekeken worden naar ‘ hoe om te gaan met het COVID virus ‘ , in de toekomst.
Maar laten we niet vergeten dat dit virus 5,5 miljoen doden heeft gekost.
Ineens doen alsof het gaat om een snotverkoudheid gaat mij echt iets te ver.
E.Kriek
12 januari 2022 / 09:51Bepaalde maatregelen…. Het is toch inmiddels wel uit veel onderzoek gebleken dat mondkapjes geen enkel effect hebben ? Dat ze daarbij zelfs een averechtse werking hebben ? En het virus wordt overgedragen door de lucht , dus een hand geven is dan geen enkel probleem ( dat niesen in de elleboog vind ik top , dat had járen eerder geïntroduceerd mogen worden)
MA Bakker
12 januari 2022 / 23:30Mondkapjes hebben geen enkel effect, volgens Osterhaus zouden medische mondkapjes verspreiding 15-20% verminderen. Dat vind ik erg weinig. Je kan ervan uitgaan dat de lapjes die tot nu toe worden opgelegd helemaal niets doen. Ik vraag me af hoeveel vermindering nodig is om de uitgestoten hoeveelheid vriusdeeltjes ongevaarlijk te maken, stelt 15-20% dan wel wat voor? Een heel besmettelijk virus heeft niet veel nodig, zie de omikronvariant die om zich heen slaat. Verder gaat het lijkt me om een grenswaarde van een hoeveelheid virus in een ruimte om een groep te besmetten, als je er maar lang genoeg bent hoopt dat zich heus wel op. In het begin hadden ze het over 15 minuten, waarschijnlijk een nergens op gebaseerde tijdsduur. Dan zou dat verlengd worden tot zo’n 18-20 minuten blootstelling, dat is zo gebeurd.
Ik vraag me af of Van Dissel&co de zeer recente studie uit California hebben geraadpleegd waaruit blijkt dat omikron zeer besmettelijk is maar zeer ongevaarlijk (zoek maar op). Alle maatregelen kunnen direct overboord nu, en groepsimmuniteit kweken. Maar dat is gezichtsverlies, en inleveren van macht en aandacht. Vergeet dat niet, van onbekende hoogleraren tot machtige personen gebombardeerd zonder er iets voor te hoeven doen heeft zo zijn effect. Kuipers wilde al meteen minister worden.
rover75
13 januari 2022 / 13:48Het lijkt me overigens wenselijk als er uit de kring collega’s van de OMT-leden eens -meer kritisch geluid op gaat steken, niet allen van prof. Girbers en Van der Hilst. Niemand is er bij gebaat als deskundigen met maatregelen aan komen zetten die geen enkele onderbouwing hebben of die na onderzoek zinloos blijken te zijn. Het toepassen van volstrekt verkeerde modellen en gebruiken van volkomen verkeerde aannames wordt in de wetenschap gewoon afgestraft, daarmee kom je nooit door de peer-review en geeft een slechte naam. Het adviseren van de laatste lockdown op basis van broddelwerk is een schande voor de wetenschappers in het OMT. Mondkapjes, handen wassen, oppervlaktes ontsmetten, allemaal zijn schijnmaatregelen die niets doen. Avondklok? Apps? Niets werkt, het virus gaat gewoon door. Goede informatie is veel belangrijker, dan vasthouden aan bewezen onzin – vooral om onrust op te heffen, maar het OMT blijft onrust voeden, termen als code zwart gebruiken (is er niet meer geweest), ruim een week voor je beurt roepen dat er geen versoepelingen komen (Bonten iedere keer – die heb ik ook horen zeggen dat er bij minder dan 95% vaccinatie er altijd maatregelen nodig blijven … ). Wat Kuipers weer zei over teveel besmettingen, het totale gebrek aan zelfreflectie bij Voss gisteren en maar wachten op de ziekenhuisopnames die er nog steeds niet zijn (Timen). Niet te geloven.
Rover75
13 januari 2022 / 14:06@Rover75,
De Mayo clinic heeft recentelijk een interessant overzicht gegeven over de evidence van het dragen van maskers.
Conclusie:
‘ Can face masks help slow the spread of the virus that causes coronavirus disease 2019 (COVID-19)? Yes’ .
Ik wil best de link geven, maar dan blockt de Artsenauto machine mij. U zult het hiermee moeten doen:
‘ The U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) recommends masks for the general public. If you’re fully vaccinated and are in an area with a high number of new COVID-19 cases, the CDC recommends wearing a mask indoors in public and outdoors in crowded areas or when you are in close contact with unvaccinated people. People who haven’t been fully vaccinated should wear face masks indoors and outdoors where there is a high risk of COVID-19 transmission, such as crowded events or large gatherings.
The CDC says that surgical N95 masks should be reserved for health care providers. Respirators such as KN95s and non-surgical N95s can be used by the general public when supplies are available.
The World Health Organization (WHO) recommends medical masks for health care workers as well as for anyone who has or may have COVID-19 or who is caring for someone who has or may have COVID-19. ‘
U beweert veel, maar wat betreft de maskers in ieder geval :
u zit ernaast.
Misschien moet de discussie zich richten op de malloten die triomfantelijk een masker onder hun kin dragen.
Of erger nog:
Alleen over hun mond.
E.Kriek
16 januari 2022 / 19:57Geachte collega Kriek, ik begrijp helemaal niets van waar u op doelt en aan welke passages van wat ik schrijf u de kwalificatie ‘ernaast zitten’ toeschrijft. Ik hoor graag van u op deze plek.
A. Girbes
16 januari 2022 / 21:18Ik had het niet tegen u, professor.
Ik had @Rover75 expliciet benoemd als diegene waar ik op reageerde.
E.Kriek
18 januari 2022 / 15:15Helemaal mee eens!
Jan Bergen
5 februari 2022 / 15:59