RVS omzeilt hete brij

Ook u kunt een gratis exemplaar aanvragen van het rapport Zonder context geen bewijs – Over de illusie van evidence-based practice in de zorg van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en ik adviseer u dringend om dat te doen. Het knalgele rapport meet 203 x 165 x 8 mm, omvat 88 pagina’s, en dus moet hiervoor in uw boekenkast(en) nog wel ergens een plekje te vinden zijn.

Wanneer u het over een jaar of vijf (2022) of tien (2027) weer tegenkomt voordat het de prullenbak ingaat, is het altijd leuk om te kijken of er iets met twaalf aanbevelingen is gedaan. De eerste en belangrijkste luidt: de Raad pleit voor een context based practice in plaats van een evidence-based practice. Ons medische jargon is dus weer verrijkt met een nieuw begrip en natuurlijk moest de benaming in het Engels, want internationale aandacht is nooit weg en in Nederlands klinkt het zo dom.

Laat het duidelijk zijn: dit is een uitstekend rapport, waarvan elke pagina gelezen moet worden. Aan de dictatuur van ‘evidence-based practice’ moeten inderdaad grenzen worden gesteld. Bewezen zorg is immers iets anders dan goed zorg. Pauline Meurs, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving schrijft in het voorwoord: “Als de dagelijkse realiteit van zorg en welzijn vele gezichten kent is zoeken naar eenduidig bewijs een illusie en een onterechte simplificatie van wat goede zorg is. Hiermee is niet gezegd dat de queeste naar bewijs achterwege gelaten moet worden.”

Aan de dictatuur van ‘evidence-based practice’ moeten inderdaad grenzen worden gesteld

Wie in het gratis woordenboek van Van Dale op internet zoekt naar de betekenis van “queeste”, leest dat het verkeerd is gespeld of niet hierin staat. Wikipedia kent het woord gelukkig wel: “Een queeste is een zoektocht; in het bijzonder een zoektocht die het karakter heeft van een levenstaak. Voorbeelden van queesten in de literatuur zijn de zoektocht van Parcifal naar de heilige graal zoals die in middeleeuwse verhalen voorkomt, de omzwervingen van Odysseus en de zoektocht die de helden van Tolkiens In de ban van de ring ondernemen.” Tot dit magische niveau behoort dus ook de zoektocht naar bewijs in de geneeskunde.

De eerste standaard van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) dateert uit 1989. De richtlijnontwikkeling en ‘evidence-based practice’ hebben – iets wat weinigen weten – gescheiden wortels maar het samengaan van beide leidde wel tot hetgeen door velen als de nieuwe ruggengraat van de geneeskunde wordt beschouwd. De jongste generatie artsen is hiermee opgegroeid en kan ook niet meer zonder. Uit de antwoorden op vragen die ik eind 2016 stelde aan mevrouw Mr. Jenneke Rowel-van der Linde, voorzitter van het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, kan min of meer de conclusie worden getrokken dat het al dan niet correct behandelen van een patiënt vrijwel overeenkomt met het al dan niet aantoonbaar volgen van de richtlijnen en protocollen.

Het rapport Zonder context geen bewijs komt twee decennia te laat. In de tweede helft van de jaren negentig kregen immers zowel de richtlijnontwikkeling als ‘evidence-based practice’ – zelfs van de pioniers op dit gebied – forse kritiek te verduren, maar die werd gesmoord. Ook mijn eigen publicaties hierover werden geweigerd. Het was simpelweg not done om beide ontwikkelingen te bekritiseren. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving mag misschien de illusie koesteren dat met dit rapport een nieuwe revolutie is uitgebroken, maar feitelijk staat hierin verwoord wat vanuit de onderstroom langzaam is komen bovendrijven. Dat gebeurt overigens wel vaker.

Triest is echter de constatering dat in het rapport niet of nauwelijks wordt ingegaan op de vraag waarom een fors bekritiseerde ontwikkeling niet eerder door de betreffende Raad aan de kaak is gesteld. Dat zou wél van moed hebben getuigd. Net zoals elders in onze samenleving speelt macht van bepaalde instituties bij het in stand houden van ontwikkelingen die moeten worden bijgestuurd een belangrijke rol. Pas wanneer op die macht wordt aangepakt, is er kans op verandering. De hete brij is echter helaas omzeild. Zolang hierop niet wordt ingezoomd, is het een illusie te denken dat verandering een kwestie is van het opvolgen van twaalf aanbevelingen. Wanneer u over vijf of tien jaar een geel bundeltje in uw boekenkast aantreft, zult er waarschijnlijk om moeten lachen.

Delen