Hij werkt ideeën uit met behulp van tandheelkundig gips, bestudeert voor details medische handboeken en gebruikt echte haren. De kleine of juist flink vergrote mensfiguren van de Australische kunstenaar Ron Mueck vormen een klasse apart.

Tekst: Riki Simons

Mueck is een klasse apart. Zelfs in een kunstwereld waar (extreem) realisme al snel wordt veroordeeld als zijnde goedkoop entertainment, geldt zijn werk als van een geheel andere orde; juist vanwége die unieke gedetailleerdheid en exactheid. Mueck weet een soort niemandsland tussen iets doods en iets levends te creëren en dwingt zo tot geboeid kijken. En tot zoeken naar imperfecties in de techniek, zoals die altijd te vinden zijn bij ‘levensechte’ poppen of wassen beelden. Denk aan een doffe, stopverfachtige of te glanzende huid; levenloze ogen; het bijna altijd te dikke, kunstmatige haar.

Niets van dit alles bij Mueck, hoe intensief je ook kijkt en bestudeert. Hij gebruikt bijvoorbeeld echte haren, die hij één voor één in de huid zet; een huid compleet met poriën en kippenvel. Op dezelfde manier gaat de kunstenaar te werk met de stoppels van een baard, en de haren van wenkbrauwen, armen en benen. Op de iris in de oogbol zit een echte lens, die licht en omgeving reflecteert als een echt oog. Hij bestudeert medische handboeken, bijvoorbeeld voor de details van een net geboren baby die, nog aan de navelstreng, op de buik van de moeder ligt.

Klik op de afbeelding om meer foto’s te zien

Maar Muecks figuren zijn nooit op ware grootte gemaakt. Zijn beelden zijn allemaal duidelijk verkleinde of flink vergrote mensfiguren. Door met schaalvergroting en -verkleining te spelen vermindert hij voor kijkers het gevoel van ongemakkelijke intimiteit in de directe confrontatie met zo veel persoonlijke details van ‘een vreemde’. Zo blijven zijn beelden toch ook een gewoon ‘object’; iets wat conventionele bronzen of marmeren beelden, ook op ware grootte, al automatisch zijn vanwege het gebruikte materiaal.

Muppet Kermit

Ron Mueck wordt in 1958 geboren in Australië, het land waar zijn Duitse ouders vóór zijn geboorte naartoe emigreerden. Hij volgt geen kunstopleiding, maar maakt met veel succes poppen en harige monsters voor filmindustrie, reclamewereld en tv. In Engeland werkt hij in het fameuze atelier van Jim Henson, de man die uit een groene zomerjas van zijn schoonmoeder de beroemde Muppet Kermit fabriceert. Op zoek naar werk waar hij zich gevoelsmatig meer betrokken bij voelt, maakt Mueck in zijn vrije tijd mensfiguren. Zijn eerste sculptuur maakt hij op verzoek van zijn schoonmoeder, de Portugees-Britse schilder Paula Rego: Pinocchio, een verkleind maar levensecht jongetje dat te zien is in een van Rego’s exposities. Het wordt meteen gekocht door Charles Saatchi, de grote Britse verzamelaar.

Muecks werk is vanaf de eerste expositie hors catégorie. Hij wordt meteen overspoeld door verzoeken om interviews – verzoeken die hij allemaal afslaat. Pas in 2013 reageert hij op een paar vragen, met simpele antwoorden die niet veel verhelderen. Hij vergroot of verkleint zijn figuren, zegt hij, ‘omdat iedereen al overal mensen op ware grootte tegenkomt’.

Vanaf de eerste expositie is zijn werk hors catégorie

Zijn technisch stuntwerk blijkt weinig spectaculaire geheimen of ontdekkingen te bevatten. Zijn manier van werken is traditioneel en ambachtelijk. Hij werkt een idee uit door middel van driedimensionale modellen in tandheelkundig gips, vanwege de snelheid waarmee dit materiaal hard wordt. Daarna maakt hij de sculptuur in klei, tot in detail. Dit vormt het model voor de ‘gietvorm’, de vorm waar in de traditionele beeldhouwkunst het brons in wordt gegoten, maar die Mueck van binnenuit bestrijkt met lagen siliconen of glasvezel, gemengd met pigmenten in huidkleuren. De siliconen- of glasvezelsculptuur die zo ontstaat, voorziet hij daarna van haar en (soms) kleding. Met verf schildert hij details zoals aderen, pigmentvlekken en andere menselijke onvolkomenheden. Mueck werkt bijna altijd alleen, in zijn eigen studio. Alleen voor heel grote beelden is er assistentie, en voor simpele klussen zoals het opbouwen van stellages en het weg-
polijsten van gietnaden.

Hoewel Mueck gemiddeld acht à negen maanden aan een sculptuur werkt, is inmiddels een compleet oeuvre aan mensfiguren ontstaan: Man in a Boat, Pregnant Woman, Old Woman in Bed, Mother and Child. Allemaal vormen ze voor Mueck weer een nieuwe technische uitdaging. En allemaal zijn het gewone, herkenbare types, spectaculair-memorabel écht. Toch gebruikt Mueck bijna nooit een levend model.

Kwetsbaarheid

In de loop der jaren wordt langzaam duidelijk uit hoeveel subtiliteiten en verfijnde tegenstellingen het succes van Muecks sculpturen bestaat. Zijn figuren staan, zitten of liggen allemaal, zijn niet fysiek in actie maar lijken wel geestelijk actief: nadenkend, nieuwsgierig, berustend, verrast, verslagen of in zichzelf gekeerd. Zodat, ondanks alle overdaad aan fysieke details, het psychologische aspect mínstens zo belangrijk blijft.

Zijn op meer dan ware grootte gemaakte beelden werken nooit intimiderend, doordat ze allemaal iets uitstralen dat tegenstrijdig is aan hun afmetingen: angst, kwetsbaarheid, onzekerheid. Het is fascinerend hoe Mueck met behulp van een klein detail een complete omgeving bij een figuur weet te suggereren. En hoe hij, bijna ongemerkt, bij elk beeld vaak één gedeelte buiten proporties maakt, zoals de voeten van de Big Man, of de handen van de grote vrouw in In Bed. Voor Mueck zijn dit soort vrijheden vanzelfsprekend. Hij is niet geïnteresseerd, zegt hij, in wat echt lijkt. Maar in wat echt vóelt.