Story/no story

Hamburg ligt bepaald niet naast de deur. Met twee korte rustpauzes rijden wij er in vijf uur naar toe. Zelfs voor een fascinerende tentoonstelling in de Hamburger Kunsthalle zijn die 459 kilometer echter te ver om op één dag op en neer te gaan. Want voor écht bijzondere exposities moet je tegenwoordig wel de grens over. Nederlandse musea spelen helaas te vaak op safe: die willen vooral publiek trekken met grote namen. Nieuwe invalshoeken worden vermeden.

De eerste helft van 2020 wijdde de Hamburger Kunsthalle een expositie aan ‘rouwen’. Door de pandemie was het onmogelijk om naar Hamburg te reizen. Maar een mooie catalogus met de omvang van een tijdschrift kan men echter gratis downloaden en printen. In 2017 was hier een eveneens bijzondere tentoonstelling gewijd aan ‘wachten’. Via links op de site van de Hamburger Kunsthalle valt er ook met betrekking tot deze expositie veel te ontdekken.

De tentoonstelling over wachten werd gekoppeld aan een foto, waarop we vanaf de voorklep van een oude rode wagen door de voorruit naar binnen kijken. De auto staat in een parkeergarage. Voorin zitten twee jonge mannen die – de één wat gelaten en de ander geïrriteerd – hun hoofd naar opzij hebben gedraaid. Vermoedelijk wachten zij op iemand die te laat is. Een derde persoon in de wagen zou zijn blik kunnen richten op een mobieltje maar dat is onwaarschijnlijk. De foto is namelijk al in 2000 genomen door Tobias Zielony (1973) in Newport, waar hij toentertijd studeerde. Toen waren mobieltjes nog onbetaalbaar.

In deze Engelse universiteitsstad begon de interesse van Zielony voor jongeren en hun subcultuur. Hij fotografeerde hen in onder meer Frankrijk, Italië, Canada en de USA. Zijn eerste, in kleine oplage verschenen boek Behind the Block werd in 2002 bekroond. Nadien verscheen een groot aantal publicaties van deze fotograaf, die inmiddels ook als filmer naam heeft gemaakt. In 2010 kwam het boek Story/No Story uit met een aantal fotoseries, waarop de subcultuur onder jongeren in enkele steden is vastgelegd. Wat direct opvalt is dat vrijwel iedereen zijn of haar blik afwendt. Ook lijkt het of iedereen aan het wachten is…

‘De uitgeleefde buitenwijken lijken overal ter wereld opvallend veel op elkaar’

… of is er sprake van een verveling? ‘Chillen’ kan men misschien het beste omschrijven als lekker met elkaar kletsen of überhaupt bij elkaar zijn zonder dat er iets gedaan móet worden. Het is een vorm van relaxen. Maar op de foto’s van Tobias Zielony lijkt er nauwelijks sprake van plezier. Integendeel: je wordt gegrepen door een gevoel van troosteloosheid. Alcohol, sigaretten en wellicht ook drugs vergroten die troosteloosheid. Het gelaat van de fotografeerde jongeren is vaak nog ongeschonden, maar de uitdrukking hierop laat weinig ruimte voor hoop. De blikken verraden vooral uitzichtloosheid.

Ieder mens is een verhaal maar dat verhaal lijkt bij deze jonge mensen te stokken. Story/No Story is een treffende titel. Ongeacht waar Zielony zijn foto’s ook heeft gemaakt, overal zien wij dezelfde mistroostige beelden. Hetzelfde geldt voor het oeuvre van Beat Streuli (1957) en Gabriele Basilico (1944-2013), die in metropolen respectievelijk anonieme voorbijgangers en flatgebouwen, c.q. industriecomplexen hebben gefotografeerd. Hoezeer deze steden ook van elkaar mogen verschillen, de uitgeleefde buitenwijken lijken overal ter wereld opvallend veel op elkaar.

Onze samenleving bestaat uit lagen, waarbinnen ons bestaan zich afspeelt. Van het leven in lagen boven of onder ons hebben we nauwelijks weet. Zelfs artsen en andere hulpverleners die een doorsnee van de bevolking zien, staan zelden of nooit stil bij de cultuur van lagen waartoe zij zelf niet behoren. Tijdens mijn studententijd maakte ik in Frankrijk als moniteur (jeugdleider) kennis met kinderen die uit een totaal andere wereld kwamen. Dat was een verbijsterende ervaring. Tobias Zielony opent onze ogen voor een subcultuur die de meesten van ons volledig vreemd is. Op 25 juni a.s. opent in het Museum Folkwang in Essen een overzichtsexpositie met zijn werk. En Essen ligt vergeleken met Hamburg wél naast de deur.

Tobias Zielony maakte ook foto’s van Afrikaanse vluchtelingen. Een kort interview (2016) met hem kan men hier zien