7000 jaar kunstgeschiedenis onder één dak

The European Fine Art Fair, oftewel TEFAF, kent in de wereld zijn gelijke niet. Tien dagen lang is in Maastricht kunst, antiek en design te zien van het allerhoogste niveau.

Tekst: Edo Dijksterhuis | Beeld: Loraine Bodewes

Ieder voorjaar geldt Maastricht gedurende tien dagen als het absolute epicentrum van de mondiale kunstwereld. Dan beleeft Maastricht Aachen Airport topdagen met het af- en aanvliegen van recordaantallen privéjets.

Directeuren en conservatoren van het Louvre, Prado, MoMA en Rijksmuseum haasten zich naar congrescentrum MECC, een wensenlijstje brandend in de binnenzak. Maar er zijn ook oliesjeiks, Europese royalty, Amerikaanse geldadel en sterren uit de entertainmentindustrie van het kaliber Brad Pitt en Kanye West. Ze komen allemaal maar voor één ding: The European Fine Art Fair, oftewel TEFAF.

Anders dan de populaire beurzen voor hedendaagse kunst, waarvan ieder continent er inmiddels een paar heeft in het topsegment, is TEFAF uniek in de wereld. Dit is de enige plek ter wereld waar 7000 jaar internationale kunstgeschiedenis samenkomt: van archeologische opgravingen uit het Midden-Oosten tot 20ste-eeuws Scandinavisch design en schilderkunst van nu. De waarde van al het tentoongestelde loopt in de miljarden.

Een waar paleis

Aan die status van belangrijkste kunstbeurs ter wereld is decennialang gebouwd. TEFAF komt voort uit twee kleine beurzen, Pictura en Antiqua, die in 1985 besloten de krachten te bundelen. Drie jaar later werd de naam TEFAF aangenomen en vond de verhuizing plaats naar de huidige locatie. Het deelnemersveld was toen een derde van de huidige 268 exposanten en de bezoekersaantallen lagen op een kwart van de 75.000 kunstliefhebbers die tegenwoordig een kaartje kopen.

Wat gelijk is gebleven, is de smaakvolle presentatie. TEFAF wordt gerund door een non-profitorganisatie waardoor er niet op de aankleding wordt beknibbeld omwille van de winstmarge. Vaste ontwerper Tom Postma tovert het congrescentrum, dat in kale staat niet meer is dan een utilitaire doos, om tot een waar paleis. Kroonluchters verspreiden prettig zacht licht, hoogwaardig tapijt dempt het geluid van voetstappen en geroezemoes, de wanden zijn geverfd in warme tinten en er zijn bloemen, heel veel bloemen. Alles ademt de sfeer van weelde zonder dat het opzichtig wordt.

Alles ademt de sfeer van weelde zonder dat het opzichtig wordt

Dat gevoel van rijkdom wordt versterkt door de enorme diversiteit van het aanbod. De nadruk ligt nog steeds grotendeels op oude kunst en antiek – 80% van het wereldwijde aanbod Oude Meesters is hier te zien – maar begin jaren ’90 maakten de eerste handelaren in moderne en hedendaagse kunst al hun opwachting op de beursvloer. Specialisten in juwelen volgden snel, met de verkopers van bijzondere boeken, manuscripten en oude kaarten in hun kielzog. Maar ook liefhebbers van minder courante verzamelgebieden komen op TEFAF aan hun trekken, of het nu gaat om iconen, futuristische sculpturen of netsuke, handgesneden gordelknopen uit 17de-eeuws Japan.

Chinese kunst

Dit soort bijzonderheden zijn leuke ontdekkingen voor bezoekers die een middagje komen ‘sfeer snuiven’. Maar al te onbevangen rondlopen kan leiden tot visuele overprikkeling waardoor je op een gegeven moment niets meer opneemt, hoe hoogwaardig het ook is. Het loont daarom de moeite van te voren de deelnemerslijst en plattegrond te bestuderen om een route uit te stippelen. Persoonlijke interesses kunnen daarbij leidend zijn of actualiteit. Zo besteedt Jaski Gallery aandacht aan het 75-jarige bestaan van de Cobra-beweging. En wie geïnteresseerd is in Chinese kunst moet absoluut even langs Vanderven Oriental Art, dat ter ere van haar 55-jarig bestaan extra groot uitpakt.

Het beste is een bezoek uit te smeren over meerdere dagen. Maar wees ervan bewust dat hotelkamers in en rond Maastricht al maanden voor de beurs zijn volgeboekt. Een deel van die accommodaties wordt bezet door beursdeelnemers, die steeds vaker uit een ver buitenland komen. Was TEFAF bij de start nog een grotendeels Nederlandse aangelegenheid, tegenwoordig is slechts 5% van de exposanten afkomstig uit eigen land. Zelfs na twee gecancelde edities vanwege corona staan de kandidaat-deelnemers nog steeds in de rij. Daardoor kan de beursorganisatie uiterst kieskeurig zijn en selecteert ze alleen handelaren en galeriehouders die echt iets nieuws toevoegen.

Het loont de moeite van te voren een route uit te stippelen

Ook hun koopwaar moet aan de allerhoogste eisen voldoen. Een team van ruim 200 specialisten onderzoekt in de dagen voor de opening de authenticiteit met UV-lampen, 3D-microscopen en röntgenapparatuur. De herkomst wordt gecheckt bij het Art Loss Register, om te voorkomen dat roofkunst of kunst met een anderszins dubieuze geschiedenis wordt aangeboden. Een enkele keer missen de keurmeesters iets – in 2005 was er bijvoorbeeld ophef over een prehistorische metalen bijl die uit een Iraans graf was geroofd – maar dat zijn echt uitzonderingen.

De strenge kwaliteitscontrole maakt TEFAF tot geliefd jachtterrein voor internationale topmusea. Zo kocht het Rijksmuseum in 2020 twee zeldzame Japanse rolschilderijen. Het Haagse Mauritshuis wist drie jaar eerder voor €6,5 miljoen de hand te leggen op Vaas met bloemen in een stenen nis (1615) van Roelant Savery, een pionier op het gebied van bloemstillevens.

Tonnen of miljoenen

Aan kunst van museale kwaliteit hangt een bijpassend prijskaartje, maar dat betekent niet dat alleen de allerrijksten iets kunnen kopen op TEFAF. Er is genoeg aanbod dat enkele duizenden euro’s kost in plaats van tonnen of miljoenen. Een goede plek om daar naar te zoeken is Showcase, de speciale sectie met tien kunsthandels of galeries die jonger dan tien jaar zijn. Nieuwkomer dit jaar is Zebregs & Röell uit Amsterdam, dat etnografica combineert met opgezette beesten en nog meer spannends.

Kans op kaarten? Loot mee!

Een bezoek aan TEFAF is ook de moeite waard als de creditcard alleen wordt getrokken voor een kop koffie of, passender nog, een glas champagne. Op geen andere plek ter wereld zie je zoveel topkunst bij elkaar en spring je van een El Greco via een Rembrandt naar een antieke klok of een collier met adellijk verhaal. En wie de kunst wel gezien heeft, kan altijd nog mensen kijken.

TEFAF Maastricht 2023 vindt plaats van 11 t/m 19 maart in het MECC. Voor bezoekersinfo, zie tefaf.com.

Delen