Toekomstbestendige zorg

De medisch-specialistische zorg stevent recht af op een shake out. Maatschappen en ziekenhuizen die voor de geleverde zorg niet de gestelde volumenormen halen, krijgen geen nieuw contract van de zorgverzekeraars. Gevolg: maatschappen en ziekenhuizen fuseren, nemen elkaar over of gaan failliet. Deze ontwikkeling past in het overheidsbeleid gericht op het concentreren en centraliseren van medisch-specialistische zorg. De grondgedachte is dat de concentratie van zorg in enkele gespecialiseerde centra, zogeheten focused factories, leidt tot betere kwaliteitsuitkomsten, tot de broodnodige kostenbesparingen en efficiencywinsten, én daarmee tot een toekomstbestendiger zorgstelsel. Op zich is er niks tegen dit beleid mits er ook een steekhoudende visie is op de wijze waarop de kunstmatig gecreëerde overcapaciteit wordt hergebruikt. Én daar ontbreekt het nu juist aan.

Het probleem van de huidige gezondheidszorg is dat het geënt is op de acute enkelvoudige ziekten van de vorige eeuw en niet op de multimorbiditeitsproblematiek van nu. Er zijn inmiddels al 1,3 miljoen Nederlanders die kampen met twee of meer (chronische) aandoeningen. Onderzoek toont vervolgens aan dat juist deze groep patiënten onevenredig veel kwaliteits- en veiligheidsproblemen ervaart en zorguitgaven genereert. Dat is eenvoudig voorstelbaar omdat een patiënt met pak hem beet vijf chronische aandoeningen al gauw een keur aan specialisten consulteert. Al zouden die specialisten allemaal perfect samenwerken in geïntegreerde structuren dan nog is het niet toekomstbestendig. Als samenleving kunnen we dit zorgsysteem niet meer bemensen én betalen. Nog afgezien dat het twijfelachtig is of patiënten met multimorbiditeit optimaal geholpen worden wanneer ze een optelsom aan specialistische expertises aan zorg ontvangen.

Mijn overtuiging is dat een toekomstbestendiger gezondheidszorg alleen te realiseren  is, wanneer de gezondheidszorg wordt herijkt op multimorbiditeit en multiproblematiek. Het verder exploiteren van de medische specialistische zorg door die te concentreren en centraliseren is daarvoor een noodzakelijk eerste stap. Net als de infectieziektebestrijding in het midden van de vorige eeuw is de medische specialistische zorg op het punt aanbelandt dat het min of meer uit ontwikkeld is. Het had toen weinig zin om grootschalig te blijven investeren infectieziektebestrijding, omdat die in Nederland onder controle waren. Analoog aan dit voorbeeld komt het nu aan op het perfectioneren, onderhouden en bijhouden van de specialistische zorg om de acute enkelvoudige gezondheidsproblemen onder de knie te houden. Dit gaat noodzakelijkerwijs gepaard met een verkleining van de capaciteit zoals die zich nu duidelijk aan het aftekenen is.

De tweede, en meest cruciale stap is vervolgens om de vrijvallende capaciteit te herijken op de multimorbiditeitproblematiek. Dat vraagt om investeringen in innovatie en creativiteit. Maatschappen en ziekenhuizen zouden uitgedaagd moeten worden om te gaan exploreren hoe zij een effectieve en efficiënte zorgportfolio kunnen opbouwen voor multimorbiditeit populaties. Dit zal vooral betekenen dat zorgprofessionals preventiever, meer integraal  en meer in wisselwerking met anderen  moeten gaan werken om succesvol te kunnen zijn.

De kritiek op het huidige gezondheidszorgbeleid van de overheid en zorgverzekeraars is dat dit toekomstperspectief volledig ontbreekt. Wanneer maatschappen en ziekenhuizen onverhoopt de tent moeten sluiten, rest niets anders dan een fusie, overname of in het slechtste geval faillissement. Vanuit maatschappelijk perspectief bezien is dit simpelweg kapitaalvernietiging, nog afgezien van de onrust, het persoonlijke leed en productieverlies waarmee dit soort reorganisaties altijd gepaard gaan. Kortom, iedereen is gebaat bij een wenkend perspectief.

Overheid en zorgverzekeraars zouden daarom er goed aan doen om beleid te ontwikkelen dat juist maatschappen en ziekenhuizen uitnodigt hun zorgportfolio te innoveren en herijken op de gezondheidsproblemen van de 21ste eeuw: multimorbiditeit en multiproblematiek. Dan zetten we pas écht een toekomstbestendiger gezondheidszorgstelsel in de steigers.