Tunnelvisie

Tunnelvisie is in mijn versie van de Van Dale als volgt gedefinieerd: “Benadering van een probleem waarbij men zich slechts op één aspect van iets richt en niet openstaat voor andere mogelijkheden.”

Toen we in maart 2020 geconfronteerd werden met een nieuwe, wereldwijde, besmettelijke ziekte met bovendien heel variabele ziektebeelden, hebben we zo veel mogelijk opzijgezet en ons primair gericht op COVID-19. Het ging om een virusziekte, het speelde in en buiten het ziekenhuis en op de intensive care, met kritiek zieke patiënten.

Er werd een groepje van deskundigen uit hoofde van hun expertise en maatschappelijke functie gevraagd om de regering te adviseren. Aldus werd bij deze infectieziektecrisis het OMT (Outbreak Management Team) bijeengeroepen met experts op het gebied van deze infectieziekte, ofschoon de echte experts natuurlijk niet bestonden, want er was nog niet zoveel bekend. En zoals bekend vervult het OMT, ook uitgebreid met andere deskundigen, nu al bijna een jaar een belangrijke hoeksteenfunctie voor het beleid van de regering.

Maar niet lang na het begin van de COVID-crisis werd voor sommigen al snel duidelijk dat er niet alleen een COVID-crisis is, maar ook een crisis voor alle andere patiënten, een sociale crisis en een financiële crisis. Over de sociale en financiële crisis kan door anderen met meer gezag gesproken worden, maar als burger en medicus is mij dat natuurlijk niet ontgaan en met de groeiende financiële crisis is het goed dat zorgmedewerkers zich realiseren dat de zorg ook betaald moet worden. Geld dat eerst door o.a. ondernemers en bedrijven verdiend moet worden. De financiële crisis zal uiteindelijk ook repercussies hebben op de zorg en dus op mensenlevens.

‘We kunnen de beschikbare zorg niet blijven prioriteren naar alleen de COVID-19-patiënten’

Dat gezegd hebbende moet het nu toch voor iedereen duidelijk zijn dat wij als maatschappij en ook onze regering met het OMT verstrikt lijken te zitten in een tunnelvisie. Als ik kijk naar mijn vak, geneeskunde in brede zin, dan is er nog steeds onvoldoende besef dat we de beschikbare zorg niet kunnen blijven prioriteren naar alleen de COVID-19-patiënten. Dat is natuurlijk een moeilijke gedachte wanneer je in de tunnelvisie zit van COVID-19, maar ik roep iedereen op om eens afstand te nemen en opnieuw met een frisse blik naar het totale plaatje te kijken. De middelen zijn nou eenmaal niet onbeperkt door wat voor oorzaak dan ook en dat betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden. Pas wanneer de aantallen COVID-19 patiënten gaan afnemen (doordat veel mensen antilichamen hebben door vaccinaties of doorgemaakte ziekte), komen we min of meer weer in de oude situatie zoals in 2019.

Momenteel worden de keuzes voor prioritering gemaakt vanuit een tunnelvisie met een focus op COVID-19. Alles is erop gericht dat alle noodzakelijke zorg aan één categorie patiënten kan worden gegeven. Ongeveer ten koste van alles: code Zwart is ook gekoppeld aan COVID-19. Daardoor worden per definitie alle overige patiënten (potentieel) benadeeld. Ik denk daarbij aan de wachtlijsten, ook van kanker- en hartpatiënten, aan ingrepen die nu al maanden niet gebeuren zoals bijvoorbeeld diepe hersenstimulatie bij de ziekte van Parkinson en dystonie. Ook het uitstellen van orthopedische operaties (bijv. knie- of heupvervanging) is niet zonder negatieve gevolgen, niet alleen in termen van gezondheidswinst maar ook in termen van sociale (en financiële) schade.

Natuurlijk moeten we ons blijven inspannen voor het optimaliseren en maximeren van de capaciteit van ons gezondheidssysteem, maar het zou helpen voor het vinden van een oplossing als we erkennen dat met de inclusie van COVID-19 als nieuwe veel voorkomende ziekte, er nieuwe grenzen zijn en derhalve een nieuwe verdeelsleutel van middelen noodzakelijk is.

Kijk, er is een tekort aan orgaandonoren en daar worden de grenzen aan mogelijkheden van transplantatie vanzelfsprekend mede door bepaald, waarbij argumenten als gezondheidswinst, gewonnen levensjaren, kans op succes meespelen.

Het heeft er alle schijn van dat een groep met de samenstelling als het huidige OMT deze brede keuzes niet gaat maken of zelfs overpeinzen, aangezien zij hun focus hebben op COVID-19. De politiek wijst al snel naar ‘de artsen’ om keuzes te maken. Maar wie zijn dat?

Als hoofd van een intensive care, met nu nog meer een tekort aan capaciteit voor de ‘gewone’ zorg, komen oncologisch chirurgen, longchirurgen, hartchirurgen, neurochirurgen allemaal apart bij mij langs om meer capaciteit te vragen voor ‘hun’ patiënten. Ook de internisten en hematologen willen dat we hun patiënten kunnen blijven opvangen op de IC.

Nu iedere medisch specialist voor een andere categorie patiënten pleit is duidelijk dat een algemene coördinatie noodzakelijk is en dat geldt ongetwijfeld ook mutatis mutandis voor de extramurale zorg. Van de zorgverzekeraars hoeven we ook niets te verwachten. Dus zal de regering inhoudsdeskundigen moeten aanwijzen om te adviseren. Dat moeten geen mastodonten zijn die nu ook al stil zitten, afkomstig van een old boys politiek netwerk, maar deskundigen, professionals met inzicht, lef, open-mindedness, een brede blik en frisse moed.

‘De prijs die betaald wordt door alle anderen begint veel groter te worden dan de winst die we boeken’

Ik maak mij grote zorgen over het uitblijven van het maken van keuzes dan wel keuzes die alleen maar zijn ingegeven door het adagium van het beschermen van de zwaksten. De prijs die betaald wordt door alle anderen – en vanuit mijn expertise kijk ik dan voornamelijk naar gezondheidsschade – begint veel groter te worden, met name voor de jeugd en voor de (zwakke) niet-COVID-patiënten, dan de winst die we boeken. Maar ik ben niet blind voor de sociale en economische schade – die vooral ook de jeugd, kinderen, jongvolwassenen en ondernemers treft. Veel van de schade zal bovendien pas boven tafel komen in de nabije toekomst. Dat kun je daarom nu nog niet goed meten, al komen de rapporten met schade steeds meer aan de oppervlakte. Maar er is heel erg veel belangrijk wat je niet goed (op dit moment) kan meten, zoals lang geleden al betoogd.

Schade waar je weinig over hoort is de schade aan de opleiding van studenten, artsen en medisch specialisten. Inmiddels hebben 350 arts-assistenten een verlenging van hun opleiding tot medisch specialist gekregen wegens tekorten in hun huidige opleiding.

Een verdere uiting van het irrationele beleid met tunnelvisie is het zwalkende vaccinatiebeleid. Hoogbejaarden die dicht bij het einde van hun leven zijn, met zo weinig reserve van hart- en longfunctie dat een beetje koorts al kan leiden tot overlijden, worden gevaccineerd. Niet alleen dát het gebeurt verontrust mij en gelukkig ook steeds meer anderen. Ook het feit dat politici, bestuurders en beleidsmakers hierover zwijgen geeft mij een ongerust gevoel. Kom op, ogen open, met open blik naar de situatie kijken, zonder verwijten naar wat we gedaan hebben. Een lerende organisatie noemen MBA’ers dat. Zo doen wij dat ook dagelijks bij onze patiënten: nieuwe informatie gebruiken om het best mogelijke te doen, ook als het leidt tot een andere diagnose. Hurry up. Samen met prof. Jaap Goudsmit zie ik de eindstreep naderen als we ook opschieten met vaccineren. Ik blijf optimistisch denken aan de Quatorze Juillet.