Twee gezichten van Rusland

Sint-Petersburg en Moskou zijn de grootste steden van Rusland. Wie Sint-Petersburg bezoekt, neemt een duik in de rijke geschiedenis van het grootste land ter wereld. Wie naar Moskou gaat, treft een moderne metropool die zijn blik op de toekomst heeft gericht.

Tekst: Jan Bos | Beeld: Shutterstock

Op de dag dat we in Moskou aankomen, viert de stad zijn verjaardagsfeestje. Precies 870 jaar geleden werd de huidige hoofdstad voor het eerst in de annalen genoemd.  De Moskovieten grijpen die gelegenheid graag aan om op straat uitbundig feest te vieren, maar van pottenkijkers uit het verre Nederland lijken ze niet gediend. Voortdurend wordt ons de toegang versperd door nors kijkende politieagenten die ons een kant opsturen die we eigenlijk helemaal niet op willen. Tijdens ons bezoek ondervinden we vaker dat gastvrijheid niet diep in de Russische volksaard is doorgedrongen.

Klik op de afbeelding om meer foto’s te zien

Maar daar staat veel tegenover. De stad is vergeven van de architectonische hoogstandjes, van eeuwenoude kerken en kathedralen tot de zeven wolkenkrabbers – bijgenaamd de Zeven Zusters – die in de jaren vijftig in Stalinistische ‘suikerbakkersstijl’ zijn opgetrokken. Tientallen meters onder de grond vergapen we ons aan de prachtige metrostations, die tachtig jaar geleden als paleizen zijn volgestouwd met kroonluchters, bronzen beelden, mozaïeken en glas-in-lood-vensters. Hoogtepunt is een bezoek aan het Kremlin. Binnen dit enorme ommuurde complex zijn kerk en staat broederlijk verenigd. President Poetin houdt kantoor in het senaatsgebouw van waaruit hij een riant uitzicht heeft op maar liefst drie kathedralen en twee kerken. De fraaiste en grootste is de Maria-Hemelvaartkathedraal waar de tsaren werden gekroond en de belangrijkste kerkelijke leiders – wier levens op honderden iconen zijn afgebeeld – liggen begraven.

Luxueuze warenhuis

De Moskovieten zelf hebben in de dagelijkse hectiek nauwelijks oog voor al het fraais dat de stad te bieden heeft. De chique restaurants en moderne cafés aan de oevers van de Moskva en de luxewagens in het straatbeeld laten zien dat Moskou vooral een moderne stad wil zijn die in welvaart kan wedijveren met London of New York. In plaats van de Christus Verlosserkathedraal bezoekt de jonge Moskoviet liever het luxueuze warenhuis GOeM, waarin tientallen dure pop-up-shops tot drie etages zijn opgestapeld en waar de kaviaar per kilo wordt verkocht. De voormalige staatswinkel staat symbool voor de teloorgang van het communisme. Je zou verwachten dat Lenin, die aan de andere kant van het Rode Plein al 93 jaar ligt opgebaard, zich in zijn mausoleum zou hebben omgedraaid. Maar na een uurtje geduldig wachten, mogen we zelf langs de baar lopen
en kunnen we met eigen ogen zien dat het hem kennelijk allemaal onberoerd laat.

Romanov-dynastie

In krap vier uur reizen we met de Sapsan, de hogesnelheidstrein die in 2009 in gebruik is genomen, 700 kilometer noordwaarts naar Sint-Petersburg. Het voelt als een rit in een tijdmachine die je terugbrengt naar de periode waarin de tsaren van de Romanov-dynastie de dienst uitmaakten. Hoewel Sint-Petersburg, dat in 1703 door tsaar Peter de Grote is gesticht, nog niet half zo oud is als grote broer Moskou, is de geschiedenis hier rijker vertegenwoordigd. Die ligt verstild in tientallen musea en komt tot leven in de kolossale paleizen die de tsaren ter meerdere eer en glorie van zichzelf lieten bouwen. Het Peterhof, dat wel het Russische Versailles wordt genoemd, vormt daarvan de overtreffende trap. Het hof omvat meerdere paleizen en eindeloze tuinen vol fonteinen en beelden waarin kilo’s bladgoud zijn verwerkt.

De literatuurliefhebber kan terecht in kleine musea die zijn gewijd aan schrijvers als Nabokov, Dostojevski en Achmatova. Het zijn juweeltjes waar de tijd tot stilstand lijkt te zijn gekomen. Evenmin te versmaden is een bezoek aan het Yusupov-paleis. Niet alleen omdat het de plaats delict is van de moord op de intrigant Raspoetin, maar vooral omdat het een goed beeld geeft van de onvoorstelbare weelde waarmee de ‘gewone’ adel zich in de negentiende eeuw omgaf. Precies honderd jaar geleden had de bevolking genoeg van de onmetelijke rijkdom van de Romanovs en Yusupovs en maakte korte metten met de adelstand. Dat al die kunstschatten en paleizen het brute geweld ongeschonden hebben doorstaan, mag een wonder heten. Zelfs in dit kroonjaar wordt men liever niet meer herinnerd aan de verwoestende revolutie van 1917. Maar op de pracht en praal van de tsaren zal de wereld nooit uitgekeken raken.