Uit het goede hout

Regelmatig wordt er gesproken over ‘de medisch specialisten’ en wordt net gedaan alsof het een homogene groep is. Maar medisch specialisten zijn onderling enorm verschillend en dat is maar goed ook. Ik neem de vrijheid om te generaliseren, me realiserend dat er natuurlijk uitzonderingen zijn voor dat wat ik hieronder ga beschrijven.

Een revalidatiearts of neuroloog is echt uit ander hout gesneden dan een chirurg, intensivist, anesthesioloog of huisarts. Naast vooral wetenschappelijk onderbouwde voordrachten houd ik ook wel wat luchtige voordrachten en behoorlijk lang geleden, toen medisch specialisten nog voornamelijk van het mannelijk geslacht waren en ik nog heel bleu naar de wereld keek, ging één van mijn praatjes over schoenen en echtgenotes van medisch specialisten en hoe je het specialisme van de betreffende dokter kon raden aan de hand daarvan. Mijn score was overigens ook vrij goed daarbij. Zo kon je KNO-artsen en neurochirurgen bijvoorbeeld herkennen aan de gaatjesschoenen, weet ik me nog te herinneren en echtgenotes van cardiologen herkende je aan de bijouterie.

De tijden zijn behoorlijk veranderd, al is het alleen maar omdat we gelukkig veel meer vrouwelijke medisch specialisten hebben over het hele palet van de medisch specialisten, dus dat verhaal is enorm gedateerd. Maar de verschillen per specialisme blijven bestaan en het is ook begrijpelijk. Van een neuroloog of internist worden heel andere eigenschappen verwacht dan bijvoorbeeld van een anesthesioloog, chirurg, intensivist of huisarts, ofschoon er ook overeenkomsten zijn, bijvoorbeeld over communicatie en empathie.

‘De juiste persoon op de juiste plaats op het juiste moment – in tijden van rust en in tijden van crisis’

De verschillen zie je vooral wanneer we het hebben over situaties waarbij snel een besluit moet worden genomen, of ‘snel geschakeld moet worden’ met beperkte informatie versus situaties waarbij juist geduld en afwachten belangrijk zijn. Chirurgen, intensivisten en anesthesiologen zijn bijvoorbeeld over het algemeen beter toegerust voor de acute situaties dan de collega’s van de meer beschouwende specialismen.

Daarentegen zaken tot in detail beschouwen, afwegingen maken waarbij alles wordt betrokken, doorgaan met zoeken wanneer in eerste of tweede instantie er nog geen duidelijkheid is, is beter besteed aan de beschouwende specialismen.

Zonder er nu een karikatuur van te willen maken, maar dit doortrekkend naar de medische praktijk, is een patiënt met een ingewikkeld langdurig bestaand probleem dat niet zo snel duidelijk is, echt beter af bij een beschouwend specialist die diep graaft, alle details wil weten, de hele medische literatuur er nog eens op nakijkt, nog eens overlegt en niet direct beslist of conclusies trekt, dan bij een collega die gewend is snel te beslissen. Daarentegen is de acuut levensbedreigend zieke patiënt beter af met een intensivist, anesthesioloog of chirurg die snel kunnen beslissen en tot actie overgaan. Immers, wanneer alles tot in detail wordt bestudeerd en afgewogen, meerdere besprekingen worden georganiseerd en een zoekactie in de literatuur wordt uitgezet, is de patiënt al lang overleden wanneer de synthese van alle informatie en vergaderingen gevormd is.

Natuurlijk zijn het dan ook verschillende mensen in termen van karaktereigenschappen bij de verschillende medisch specialismen. Regelmatig vragen studenten geneeskunde of coassistenten, die worstelen met de vraag wat ze nou willen worden, aan mij welk specialisme (ik reken huisartsgeneeskunde daar ook onder) ze zouden moeten kiezen. Ik vraag dan bij welke collega’s van een bepaald medisch specialisme of op welke afdeling ze zich het meest op hun gemak voelen. Grote kans dat wanneer iemand zich vooral op haar gemak voelt te midden van chirurgen, chirurgie het meest geëigende specialisme is voor deze coassistent. Eventuele kritiek anticiperend en enigszins relativerend, ik heb hiervoor geen referenties of systematische data, maar spreek wel namens meerdere collega’s die dit onderschrijven.

Dit los je niet op met een cursus crisismanagement

Welnu, zoals het bij de medisch specialismen zit, zo is het ook voor sleutelfuncties in het dagelijks bestaan. Ten tijde van een crisis, zoals de covidpandemie, zijn andere eigenschappen van de beleidsmakers gewenst dan ten tijde van rust, stabiliteit en de beschikbaarheid van veel gegevens. Mensen die gewend zijn gewogen beslissingen te nemen wanneer er veel gegevens zijn en er veel tijd is voor die beslissingen, zijn gewoonlijk minder geschikt om ten tijde van een crisis en situaties met onvolledige gegevens optimaal te functioneren. Om een verschrikkelijke uitdrukking te gebruiken: ze staan dan niet in hun kracht.

Vanuit deze gedachte zouden de bestuurders van ons land, de regering, beter moeten kijken hoe de best mogelijke mix van deskundigen eruitziet die in een nieuw ontstane crisissituatie adviezen geeft en beslissingen neemt, zaken organiseert en actie onderneemt. Mijn advies is om dat niet uitsluitend de mensen en deskundigen te laten zijn die in een stabiele tijd al dan niet ambtshalve de posities al innemen.

Het geldt overigens ook voor de bestuurders zelf. O ja, en tenslotte, voordat een duur consultancybureau met een pseudo-oplossing komt: met een cursus crisismanagement corrigeer je dat niet eventjes.