Verpleegkundige als superheld
Streetart in COVID-tijden
De mysterieuze Britse kunstenaar Banksy is ongetwijfeld de beroemdste, maar zeker niet de enige kunstenaar die de afgelopen maanden verpleegkundigen op een voetstuk plaatste. Sinds de COVID-pandemie worden zij – dankzij straatkunstenaars – over de hele wereld op muren geëerd.
Tekst: Anna van Leeuwen
Foto: ANP/PA MEDIA/ Andrew Matthews
Het was een behoorlijke stunt, zoals past bij de Britse straatkunstenaar Banksy. Afgelopen mei schonk de wereldberoemde (en anonieme) kunstenaar het ziekenhuis van Southampton een bijzonder werk. In een gang in het ziekenhuis hangt sindsdien de gloednieuwe Banksy. De kunstenaar tekende een jongetje dat speelt met een verpleegsterpop; haar witte cape wappert achter haar alsof ze vliegt. In de prullenmand hebben zijn Batman- en Supermanpop het nakijken. Bij de bijzondere donatie zat een briefje van de maker: ‘Dank voor alles wat jullie doen. Ik hoop dat dit deze plek iets opvrolijkt, al is het maar in zwart-wit.’
Banksy’s kunst werd in blijdschap en met ontroering ontvangen. De algemeen directeur van het ziekenhuis verklaarde dat ze was geraakt door Banksy’s gebaar en vertelde de BBC: “Dit is ongetwijfeld een gigantisch hart onder de riem voor iedereen die hier in ons ziekenhuis werkt en wordt verzorgd.”
Het is de bedoeling dat het kunstwerk dit najaar wordt geveild. De opbrengst – waarschijnlijk gaat het om miljoenen – gaat naar de Britse National Health Service.
In Brooklyn
Banksy was niet de enige die de afgelopen maanden de verpleegkundige op een voetstuk hees. Sterker nog: de verpleegkundige als superheld dook overal ter wereld op in streetart.
Foto: HH/ Ramon van Flymen
In Amsterdam was straatkunstenaar Manuel Seikritt (beter bekend als Fake) er vroeg bij. Hij schetste al in maart de figuur Super Nurse. Het is een jonge vrouw in ok-tuniek met op haar mondkapje het Supermanlogo. Ze kijkt omhoog, met een blik die zowel heroïsch als dienstbaar lijkt. Fake vereeuwigde zijn Super Nurse op een graffitimuur op de NDSM-werf in Amsterdam-Noord, maar ze kwam ook snel elders terecht. De kunstenaar besloot na positieve reacties op sociale media zijn ontwerp namelijk gratis beschikbaar te stellen. Zo kwam zijn Super Nurse te hangen in de kleedruimtes van het OLVG en VUmc. In New York werd de beeltenis zelfs geprojecteerd op het gebouw van het NYU Langone Hospital in Brooklyn.
Ingelijste versie
Ook kunst van andere streetartists met verpleegkundigen in de hoofdrol reisde via sociale media al snel de wereld over. In Groot-Brittannië ontdekten kunstenaars dat de letters NHS van National Health Service perfect passen in het Supermanlogo. En in Hamm in Duitsland was een verpleegkundige, inclusief mondkapje en ‘superheldensymbool’, te zien op een grote graffitimuurschildering. “Für die echten Helden”, schreef de maker Kai Wohlgemuth (graffitinaam: Uzey) erbij. Wohlgemuth schonk bovendien een ingelijste versie van zijn heroïsche verpleegkundige aan het ziekenhuis in de stad.
Foto: Alamy Stock Photo/ Friedrich Stark
Ook aan de andere kant van de oceaan liet een straatkunstenaar zijn waardering voor de zorg blijken. Shepard Fairey – zelf zoon van een arts en vooral bekend van de Barack Obama-poster ‘Hope’ die hij maakte voor diens verkiezingscampagne van 2008 – kreeg van softwarebedrijf Adobe de opdracht om posters te ontwerpen voor het project Honor Heroes. Eén van Fairey’s posters toont een jonge vrouw met een stethoscoop om haar hals: een krachtig grafisch beeld in Fairey’s herkenbare stijl; een hedendaagse interpretatie van het sociaal-realisme.
Een onbekende kunstenaar gaf de afgelopen maanden bovendien een nieuwe interpretatie aan Fairey’s iconische Obama-poster, door in dezelfde stijl een verpleegkundige te verbeelden, met in dikke letters het woord ‘HOPE’ eronder.
Van graffiti tot guerilla
De muren van grote steden worden sinds de tweede helft van de vorige eeuw door straat- en graffitikunstenaars gebruikt. Muurschilderingen en graffiti bieden een kans om – anoniem en dus veilig – een politieke of maatschappijkritische boodschap over te brengen. De straat kan voor kunstenaars bovendien een welkome vrijplaats zijn voor creativiteit, zonder tussenkomst van een galerie of een museum.
Keith Haring (1958-1990) is een voorbeeld van iemand die bekend werd door de straatkunst die hij in New York maakte. We zouden hem nu eerder een guerillakunstenaar noemen. De bekendste guerillakunstenaars van nu, zijn de Brit Banksy, de Fransman JR en de Amerikaan Shepard Fairey. De pers en kunstverzamelaars zitten ze op de hielen. De muren die Banksy heeft beschilderd, worden soms zelfs voorzichtig los gebikt en geveild.
Soort engel
De Australische Margaret McAllister, als Professor of Nursing verbonden aan Central Queensland University, doet al jaren onderzoek naar de beeldvorming rond verpleegkundigen in populaire cultuur, zoals televisieseries en films.
Foto: HH/ OLI SCARFF/AFP
Verpleegkundige-superhelden was McAllister in haar onderzoek nog niet eerder tegengekomen, vertelt ze aan de telefoon. “Maar het idee dat verpleegkundigen superhelden zijn, doet me denken aan het bekende stereotype van de verpleegkundige als een soort engel.” Hoewel dergelijke ‘eendimensionale stereotypen’ op het eerste gezicht positief lijken, doen ze allesbehalve recht aan de complexiteit en zwaarte van het beroep, vindt McAllister. Dat verpleegkundigen momenteel op een voetstuk worden geplaatst zal, zo vreest ze, van tijdelijke aard zijn – zolang de pandemie heerst. “In tijden van crisis zoekt men altijd naar mensen die inspiratie en troost bieden.”
Op sociale media twittert iemand iets soortgelijks. De twitteraar meent een nogal duistere toekomstvoorspelling in Banksy’s kunstwerk te zien en merkt op dat de tekening verbeeldt hoe onze maatschappij met helden omgaat: ze worden ‘opgebruikt’ en vervolgens achteloos in de prullenmand gegooid. Het is te hopen dat Banksy het niet zo cynisch heeft bedoeld. En dat de pop met de witte cape niet hetzelfde lot wacht als Batman en Superman.
