Vitale Dappere Dokters

Op de afdeling interne geneeskunde van Ziekenhuis Amstelland hebben de opleiders een programma ontwikkeld waarin arts-assistenten én supervisoren zich open en kwetsbaar opstellen. In De Vitale Dappere Dokter gaan ze, soms letterlijk, over de streep. 

Tekst: Martijn Reinink | Beeld: Shutterstock

Telefoons op stil, piepers weg, witte jassen uit. Dat is verplicht als de arts-assistenten, opleider Gert Jan Timmers (56) en plaatsvervangend opleider Demelza Hoogwerf (36) bij elkaar komen voor de maandelijkse Vitale Dappere Dokter-sessie van een uur. “Tijdens dit onderwijsmoment gaat het niet om werk, maar om de mens onder de witte jas”, zegt Hoogwerf, initiator van het programma. Elke sessie heeft een andere vorm. Zo maken en bespreken de a(n)iossen interne een enneagramtest om inzicht te krijgen in hun eigen persoonlijkheid, talenten en valkuilen, maar ook om begrip te krijgen voor de ander. Een volgende keer schrijft iedereen over twee personen naast zich op een geeltje wat hij of zij waardeert in diegene als collega en als persoon. “Daar komen verrassende dingen uit waar je zelf niet bij stilstaat”, zegt Bas van Wijk (26), die als anios deelnam aan het programma. “In het ziekenhuis vraag en krijg je vaak feedback op dingen die niet goed zijn gegaan of beter kunnen. Het is fijn ook eens stil te staan bij wat juist wel goed gaat.” 

‘Als je ergens niet goed in bent, dan wil je dat het liefst wegmoffelen’

Bij een van de sessies doen ze een variant op het tv-programma Over de streep. Hoogwerf stelt de vragen en bouwt op van luchtig (‘Wie houdt er meer van pizza dan van patat?’) naar serieus: ‘Wie voelt zich weleens alleen?’ En: ‘Wie ziet er weleens tegenop om naar het ziekenhuis te gaan?’ Zelf stapt de opleider resoluut over de streep. Ze vertelt: “In mijn opleidingstijd dacht ik elke maand: ik stop ermee, ik kan dit niet. Ik heb lang geworsteld met faalangst en onzekerheid.” Van Wijk, inmiddels in opleiding tot huisarts, is dat wel bijgebleven. “Als beginnende assistent ben je constant bezig met: doe ik het wel goed? Moet het niet anders? Én: gaat dit gevoel ooit nog weg? Terwijl het bij de ervaren stafleden allemaal zo soepel lijkt te gaan. Het helpt enorm als zij aangeven dat ze daar ook last van hebben gehad, dat ze dat gevoel soms nog steeds hebben, en dat het ook prima is om dat gevoel te hebben, dat er nu eenmaal grenzen zitten aan je kunnen.” 

Of Van Wijk het lastig vond zich in de groep openlijk uit te spreken? “In het begin was het wat onwennig, maar na de eerste paar keer juist fijn. Als je ergens niet goed in bent, dan wil je dat het liefst wegmoffelen, maar als iedereen zijn kwetsbaarheden en leerpunten blootlegt, dan wordt het juist leuk om ermee aan de slag te gaan. Je kunt een ander beter ondersteunen als je weet dat die in een moeilijke fase zit. Of je geeft iemand een klap op de schouder na het voeren van een slechtnieuwsgesprek, omdat je weet dat diegene daar moeite mee heeft.” 

Connectie met elkaar

Dat is precies wat Hoogwerf beoogde met De Vitale Dappere Dokter. De internist nam het initiatief toen ze in het begin van de coronapandemie merkte dat de groep ‘elkaar een beetje kwijtraakte’. “Door COVID-19 mochten we niet meer in grote groepen samen zijn. Dat had invloed op de sfeer, op de connectie met elkaar. We wilden de groepsdynamiek herstellen en weten wat er in de hoofden omging.” Die insteek beviel alle betrokkenen zo goed dat het uiteindelijk uitmondde in een onderwijsprogramma, waarbij Hoogwerf zich liet inspireren door collega-internist Rob Fijnheer uit het Meander MC. “Hij vertelde dat bij hem in het ziekenhuis stafleden hun loopbaan bespreken met arts-assistenten. Dat vond ik mooi, dat kan heel waardevol zijn. Ik dacht: dat wil ik bij ons ook doen, maar dan gecombineerd met persoonlijke ontwikkeling.”

Toen Hoogwerf haar hersenspinsels deelde met collega-opleider Timmers, was die aanvankelijk sceptisch. “‘We moeten er wel voor waken dat het een theekransje wordt’, zei hij, ‘We moeten die jonge dokters niet te veel pamperen.’ Daar ben ik het mee eens. Bij dit vak hoort nou eenmaal een bepaald werkethos. Maar het is niet zo dat je een zacht ei wordt als je deelt waar je privé mee worstelt. Dat draagt juist bij aan persoonlijke groei en weerbaarheid. Daar is Gert Jan inmiddels ook van overtuigd.”

‘Het is niet zo dat je een zacht ei wordt als je deelt waar je privé mee worstelt’

Sinds begin dit jaar is De Vitale Dappere Dokter, waarvoor Hoogwerf en Timmers onlangs de JNIV-opleidingsprijs wonnen, geïntegreerd in het onderwijsrooster. Naast de maandelijkse sessies bestaat het programma uit een ‘weeklijn’, waarbij elke assistent zichzelf per week een leerdoel stelt, en een ‘lange leerlijn’: één keer in de drie maanden komen alle arts-assistenten en de opleiders een avond bij elkaar. Hoogwerf: “Dan vertellen drie of vier mensen iets over zichzelf, over hun achtergrond, opvoeding, levensloop.” Timmers en Hoogwerf doen zelf ook mee, en soms vertelt ook een ander staflid iets over zijn of haar achtergrond en loopbaan. Voormalig anios Van Wijk: “Door de openhartigheid van anderen voel je jezelf ook al snel comfortabel om dingen te delen.”

Niet verplicht

Niemand wordt ergens toe verplicht, benadrukt Hoogwerf. “Je bepaalt zelf wat je wel en niet wilt delen. Maar de sfeer is zo goed en veilig dat er heel persoonlijke verhalen worden verteld en dat levert veel op.” Als voorbeeld haalt ze een arts-assistent aan die op de werkvloer merkbaar niet zichzelf was. “Zij had iets heftigs meegemaakt in haar jeugd wat nog steeds grote invloed op haar had. Wij kunnen geen diepgaande hulp bieden om zoiets te verwerken, maar doordat ze dit deelde, konden we haar wel beter begrijpen en begeleiden, en zij hoefde niet meer te doen alsof. Ze is daarna helemaal opgebloeid.”

Nu Hoogwerf heeft ervaren wat deze aanpak teweeg kan brengen, hoopt ze het programma verder te verspreiden. “Naar andere afdelingen, andere beroepsgroepen, andere ziekenhuizen. Dat zou een droom zijn.”

Meer informatie en contact: devitaledapperedokter.nl.