‘Volwassenheid niet het medicijn’

Huisarts Rutger Verhoeff over pesten

Als tiener werd huisarts Rutger Verhoeff twee jaar lang gepest. Het heeft in vele opzichten, ook op latere leeftijd, een enorme impact op hem gehad. Hij schreef er een openhartig boek over om lotgenoten te helpen.

Tekst: Martijn Reinink | Beeld: Nout Steenkamp

Op de basisschool was Rutger een blij kind. Hij ging fluitend naar school. Had veel vriendjes. In de schoolmusical speelde hij een van de hoofdrollen. Hij stond graag op het podium. Maar op de middelbare school veranderde alles; hij durfde daarna geen podium meer op. “Ik kwam in een mixklas”, vertelt huisarts Rutger Verhoeff (39). “Van daaruit kon je naar de mavo, maar ook naar het gymnasium. De meeste jongens uit de klas hielden van ‘hangen en roken’; ik had daar niets mee. Ik was een streber. Wilde dokter worden sinds ik The Flying Doctors had gezien.” In die tijd kwam de leraar langs alle tafels om de leerlingen hardop hun cijfer mede te delen. “Iedereen hoorde dus mijn hoge cijfers. Ik was een bolleboos, ik had een bril en een buitenboordbeugel.” Redenen, blijkbaar, voor een aantal klasgenoten om hem te pesten. Het begon met schelden – ‘Mickey Mouse, nerd’ – maar daar bleef het niet bij.

Rutger werd in elkaar geslagen. Iemand trok aan zijn oorlel, die scheurde. Ze stenigden hem zelfs; drie pesters zetten hem tegen een muur en bekogelden hem met stenen. Diezelfde middag stopte hij al zijn studieboeken in zijn rugtas. Hij fietste naar een brug en hoopte maar dat de tas zwaar genoeg zou zijn om niet meer boven te komen drijven. In de inleiding van zijn boek Laat je niet verpesten beschrijft de huisarts wat hij 25 jaar geleden uit radeloosheid wilde doen om voor altijd van die pesters verlost te zijn. “Op het moment dat ik over de reling keek, durfde ik niet te springen en daardoor voelde ik me nog meer een zwakkeling.” Hij fietste terug naar huis en stortte in. Eindelijk vertelde hij zijn ouders wat hij twee jaar lang verborgen had gehouden.

‘Op het moment dat ik over de reling keek, durfde ik niet te springen en daardoor voelde ik me nog meer een zwakkeling’

Overplaatsing naar een andere school volgde. Het pesten hield op, maar liet diepe sporen na. De wil om dokter te worden, werd er nog sterker door. “Ik heb een nog groter zwak voor de zwakkeren gekregen.” In zijn boek laat Verhoeff onder meer zien welke gevolgen het pesten voor hem én voor verschillende bekende Vlamingen en Nederlanders heeft (gehad). Hij interviewde onder anderen radio-dj Gerard Ekdom, auteur Esther Verhoef en Zomergasten-presentator Janine Abbring. “Omdat ik alle gevolgen van pesten wilde beschrijven, heb ik ook de verhalen van andere pestslachtoffers opgetekend. Daarbij wilde ik toetsen of mijn mening over behandelingen klopte. Zo was ik benieuwd of erkenning, een podium, een helende werking zou hebben.” Dat was de eerste reden om bekende mensen te bevragen. De tweede was de gedachte dat zij andere pestslachtoffers hoop kunnen geven. “Als in mijn tijd George Clooney, die in ER speelde, had verteld dat hij vroeger gepest was, dan had mij dat enorm geholpen.”

De geïnterviewden zijn heel open in het boek, en Verhoeff zelf nog wel het meest. Over dat hij automutileerde in de pestperiode: ‘Hoofdbonken, vuisten tegen de muur slaan, maar vooral tot bloedens toe velletjes van mijn vingertoppen trekken.’ Over alcoholgebruik in zijn studententijd: ‘Om mijn zenuwen onder controle te krijgen.’ En over de moeite die hij had om vriendschappen te sluiten en liefde toe te laten, bang om gekwetst te worden: ‘Ik ging helemaal op in een meisje en wilde heel graag meer, maar dan was de seks voorbij en wilde ik vooral dat ze zo snel mogelijk uit mijn leven verdween.’

Masker af

Over die openhartigheid heeft de huisarts geen moment getwijfeld. “Ik heb jaren met een masker rondgelopen. Als ik nu wat achterwege laat of maar half vertel, dan voelt het alsof ik toch nog een masker draag. En ik wil dat lezers zien dat er een verband kan zijn tussen een pestverleden en allerlei problemen in het heden. Ik heb al verscheidene mails gekregen, ook van collega’s uit de zorg, die zich in het boek herkennen en geholpen willen worden met hun pestverleden. Voor collega’s die zelf niet gepest zijn – of het nu huisartsen, plastisch chirurgen, reumatologen of paramedici zijn – is het misschien goed om nog eens te lezen dat pesten een ruim assortiment aan gevolgen kent, geestelijk én lichamelijk, ook op latere leeftijd, zodat ze daaraan kunnen denken bij hun patiënten.”

Uit onderzoek blijkt dat pesten even heftig kan zijn als PTSS en incest

Verhoeff kwam op het idee om dit boek te schrijven nadat hij twee meisjes had gesproken die een prijs hadden gewonnen voor een pestplatform. “Zij geven ook workshops, en wat ze zien is dat de behandelingen voor pestslachtoffers in Nederland niet afdoende zijn. Vaak wordt aangenomen dat je er wel overheen groeit, maar volwassenheid is niet het medicijn. Uit onderzoek blijkt dat pesten even heftig kan zijn als PTSS en incest. Als ik dat vroeger van mijn psycholoog of therapeut had gehoord, was ik minder hard voor mezelf geweest. Maar de sessies die ik heb gehad, waren vooral gericht op het opkrikken van mijn zelfvertrouwen en dat was niet genoeg. Ik dacht dat de behandelingen, met alle aandacht die er tegenwoordig is voor pesten, intussen wel verbeterd zouden zijn, maar dat blijkt niet het geval.”

Voor Verhoeff voelde therapie als een vijand. Bij een assertiviteitstraining was het alsof hij opgesloten werd met andere slappelingen, waardoor hij zich nog meer een buitenstaander voelde. Bezoeken aan een psycholoog en EMDR-therapeut hielpen evenmin. “Ze pretendeerden dat ze me konden helpen, maar steeds kwam ik niet waar ik wilde zijn. Soms ging het even goed, maar dan viel ik terug en was de behandeling afgelopen.” De psycholoog noemt hij in het boek ‘een geitenwollensokkendame’, de EMDR-therapeut ‘een hypnotiseur’ – wat zouden deze beroepsgroepen ervan vinden dat een huisarts ze op deze manier beschrijft? “Het was zoals ik het in die tijd zag. Ik had niet het idee dat ze zich in mij konden verplaatsen. Dat is ook lastig als je geen ervaring hebt met pesten. De psychologen die ik over dit onderwerp heb gesproken erkennen dit ook; ze vinden het moeilijk om patiënten met een pestverleden goed te helpen.”

Patiënten en begeleiders droegen onbedoeld bij aan zijn ‘pestrevalidatie’

Waar Verhoeff veel baat bij heeft gehad, is theatersport. En zijn co-schappen in het ziekenhuis hebben hem, nu hij erop terugkijkt, ook erg geholpen. Hij startte met enorme (faal)angst. Tijdens zijn eerste co-schap had hij zo’n beetje alle medische boekjes die hij kon vinden in zijn jas gepropt. Maar met de tijd ging het beter. Patiënten en begeleiders droegen onbedoeld bij aan zijn ‘pestrevalidatie’.

Zo leerde zijn allereerste patiënt, een leeftijdsgenoot met acute lymfatische leukemie en een ontstellend relativeringsvermogen, hem om te relativeren. De uroloog die hem begeleidde, nam hem op zijn eerste dag mee voor een kennismakingsrondje door het ziekenhuis. “Ik moest iedereen een hand geven. Van de mensen in de keuken tot de transfermensen. ‘Laat zien dat je iedereen ziet staan’, zei hij. ‘Wees altijd vriendelijk, dan krijg je dat terug.’ Zomaar op mensen afstappen was voor mij moeilijk, maar ik merkte dat het werkte. Als we een vergadering hadden nam ik altijd iets lekkers mee. Ik stond algauw bekend als ‘de koekenman’. Daardoor werd het makkelijker om mijn vinger op te steken en vragen te stellen als ik iets niet begreep.”

Kootje Mallootje

Bij het co-schap chirurgie trof hij een begeleider van de oude stempel. De chirurg noemde hem vier weken lang niet bij zijn naam, maar Kootje Mallootje en maakte de operatiekamer tot een hel. “Als pestslachtoffer kun je geen kritiek verwerken. Ik nam het hoog op. Dacht dat hij een hekel aan me had. Maar in het eindgesprek bleek hij een heel aardige vent. Ik kreeg een 8. Hij leerde me dat niet alle kritiek persoonlijk is.”

‘Als pestslachtoffer kun je geen kritiek verwerken’

Zijn tijd in het ziekenhuis heeft hem dus geholpen, maar hij voelde zich er niet zo thuis dat hij er de rest van zijn leven wilde werken. Vooral de hiërarchie stond hem tegen. “Ik wilde graag eigen baas zijn.” Verhoeff werd huisarts. De voorbije jaren werkte hij als waarnemer in verschillende praktijken. Vanaf het begin deed hij er allerlei dingen naast. De laatste maanden heeft hij alleen avond- en nachtdiensten gedaan, om zich op het schrijven te kunnen concentreren. “Als er tijdens nachtdiensten geen patiënten waren, kon ik mijn laptop openklappen en schrijven.” Esther Verhoef voorspelde hem dat hij minstens twee jaar over het boek zou doen. In negen maanden was het af.

Erkenning zoeken

Een tijdlang kwamen de dingen die hij naast zijn studie en werk deed voort uit een zucht naar erkenning. Het podium dat hij jarenlang meed zocht hij nu juist op. Zo gaf hij zich eens op voor een fotoshoot zonder te weten dat het voor een artikel was over de ongezonde leefstijl van studenten. “Maakte niet uit, ik stond met een foto in de krant.” Later maakte hij zijn tv-debuut als dokter Rutger in het sensatiebeluste realityprogramma Zon, Zuipen, Ziekenhuis. “Was heel leuk om te doen, al voelde ik me soms wel ongemakkelijk, maar ik was populair en dat voelde fijn.”

Sindsdien is hij steeds vaker op de televisie te zien, onder meer bij Koffietijd en RTL Live. Hij vlogt voor Libelle TV en schrijft columns en boeken. Maar niet langer omdat hij erkenning zoekt, zegt hij. “Ik doe dit omdat ik het leuk en, zeker bij dit boek, belangrijk vind. Ik hoop pestslachtoffers herkenning, erkenning en oplossingen te bieden. Niet om het pesten te vergeten, dat kan niet, maar om zonder gevolgen verder te leven.”

‘Ik hoop pestslachtoffers herkenning, erkenning en oplossingen te bieden’

Zijn oplossingen reikt Verhoeff aan in de vorm van een stappenplan. “Niet alle interventies zullen bij iedereen passen, maar beter een oplossing te veel dan te weinig.” Dit ‘behandelpakket’ kan volgens hem het beste in een pestrevalidatiekliniek worden aangeboden. “Zo’n kliniek bestaat nog niet, maar ik zie
het helemaal voor me. De professionals die er werken – ja, ook psychologen, EMDR- en andere therapeuten – zijn idealiter allemaal ervaringsdeskundigen. De behandelingen worden gecombineerd met dans, yoga, (vecht)sport; afhankelijk van wat bij iemand past. De pester en de omgeving van het pestslachtoffer worden bij de behandelingen betrokken en geleerde vaardigheden oefenen ze buiten de kliniek.”

Sinds de verschijning van Laat je niet verpesten, waarin hij dit plan kort uiteenzet, is Verhoeff al door allerlei mensen uit de zorg benaderd, waaronder zorgverzekeraars. “Zij zien natuurlijk dat je door een goede aanpak van de gevolgen van pesten op andere plekken heel veel zorgkosten kunt besparen.”

Een pestrevalidatiekliniek is overigens niet het enige waar het boek mogelijk toe leidt. “Misschien komt er een film”, verklapt Verhoeff. “Ik was te gast bij 5 Uur Live, toevallig tegelijk met een regisseur. Die heb ik gepolst en hij was erg enthousiast.” Dat hij zich zo assertief zou tonen, dat was tien jaar geleden ondenkbaar geweest.