Warme banden
Kaakchirurg Rutger Batenburg (59) fietste in oktober rond de Kilimanjaro. Echtgenote Maria (60, dierenarts) en dochters Marilot (28, basisarts), Annelous (26, student verpleegkunde), Leonieke (24, facility manager) en Emmeline (21, student technische bedrijfskunde) trapten mee. Vader en oudste dochter vertellen over hun Africa Classic.
Tekst: Wout de Bruijne | Beeld: Eppo Karsijns en privéfoto’s
Wat bezielt een mens om in één week bij 40 graden Celsius, in de volle zon, 400 kilometer te fietsen en stof te happen op eindeloze zandpaden? “Een goede vriend heeft mij overgehaald”, lacht Rutger Batenburg. “Hij kende de Africa Classic van Amref via VvAA en vond het ook wel wat voor mij, omdat ik in 2017 tijdens een sabbatical door Spanje had rondgefietst en vervolgens ook per tweewieler naar Zeeland was teruggekeerd. Een kleine 6000 kilometer had ik daarmee wel in de benen.”
Al snel na bestudering van het project ‘6 dagen mountainbiken voor een betere gezondheid in Afrika’ op de website van Africa Classic, was Batenburg om. Hij koos voor de ronde om de Kilimanjaro in Tanzania. “Behalve het fietsen spraken ook de goede doelen van Amref mij aan. Zij hebben 60 jaar ervaring in Afrika en altijd oog voor de langere termijn.” Tegelijk met zijn enthousiasme kwam bij Batenburg het sterke gevoel dat hij dit met het hele gezin wilde doen. Marilot: “Toen hij het ons voorlegde, moesten we er even over nadenken. Behalve dat je het fysiek moet aankunnen en er tijd voor moet hebben, is er de niet onbeduidende voorwaarde dat iedere deelnemer 5000 euro aan sponsorgeld voor Amref moet ophalen om mee te mogen doen.”
Voorbereiding
Naast de inzameling was er ook een flinke training nodig, want binnen het gezin was vader een eenzame fietser. Via Marktplaats werden mountainbikes aangeschaft en daar brachten de gezinsleden vervolgens vele uren op door. Marilot: “Trainingsschema’s en coaching krijg je vanuit de organisatie. Het begint met drie keer per week een uurtje fietsen, maar loopt al snel op naar uiteindelijk bijna dagelijks twee uur en in het weekend vijf uur per dag. Dat was weleens veel en je moest leren balanceren, om jezelf niet te overbelasten.” Rutger: “Ik genoot van de clinics waar de deelnemers werden geïnformeerd over materiaalonderhoud, over de hele organisatie en de logistiek. Vooral de tip om vloeibare latex in je banden te spuiten was onmisbaar. Er liggen op de route overal doorns in het zand, gelukkig meestal plat, maar ook vaak met de punt omhoog. Latex vult een lek direct op en hardt snel uit.” Marilot: “Een van de wegen in Afrika was zo slecht dat je de latex uit de band van je voorganger haast om je oren kreeg.”
Op 13 oktober verzamelden zestig deelnemers zich op Schiphol voor vertrek naar Tanzania. Marilot: “Het was een fantastisch gezicht, overal fietsdozen in de vertrekhal. De meeste in felle kleuren beschilderd om ze bij aankomst in Arusha uit elkaar te kunnen houden. De sfeer was meteen goed.” Een week eerder was er nóg meer ‘fietsdooskunst’ op de luchthaven toen negentig passagiers met hetzelfde goede doel vertrokken.
Tijdens het uur van de waarheid, op de fiets in Afrika, moest blijken of alle voorbereiding afdoende was geweest. Marilot: “Dat viel nog niet mee. We hadden alle facetten weleens getraind; langere afstanden fietsen bij warmte, over slechte wegen en bergop, maar nooit tegelijkertijd en niet bij zulke temperaturen. Niet met zó veel stof en niet op zo’n ondergrond. Daar komt bij dat je gespannen bent. Je vraagt je toch af of het allemaal wel goed gaat. Op de avond van de eerste fietsdag van 40 kilometer zaten mijn schouders vast en kon ik geen pap meer zeggen.” Rutger: “Ja, het is ter plaatse anders, het is zwaar. Ieder van ons heeft weleens mindere momenten gehad tijdens de week. Maar gelukkig waren die niet blijvend en praatte je elkaar daar ook weer doorheen. Dat deden wij onderling als gezin, maar alle deelnemers binnen deze groep letten in dat opzicht goed op elkaar.”
Tegenover de inspanningen stond volgens vader en dochter een veelvoud aan beloningen. Rutger: “Onderweg word je uitbundig toegejuicht en op een dag zagen we giraffen en zebra’s. De goede verzorging is in handen van een meereizend lokaal team. Zij zetten de tentjes op de aankomstplek klaar, verwarmen met vuur het douchewater en zorgen voor al het eten en drinken.”
Voor Marilot was de dagelijkse ‘avondetappe’ een van de hoogtepunten. “Er reisde een fotograaf mee en na het eten werden op een groot scherm de overdag gemaakte foto’s geprojecteerd. Daarna volgde de film van de dag. We zaten gezellig met z’n allen met een drankje rond het kampvuur. Na informatie over het programma en de route van de volgende dag vielen, rond 21.30 uur, de meeste ogen dicht.”
Vooral trotse mensen
Er werd in Tanzania niet alleen gefietst. De deelnemers bezochten ook projecten van Amref. Marilot: “Ik was van tevoren bang dat daar veel clichés als schoolbezoekjes en meedansen bij zouden zijn. We bezochten wel een enkel schooltje, maar we zagen vooral trotse mensen die ons graag lieten zien wat er was bereikt.” Rutger: “We spraken community health workers die de individuele huishoudens in hun gemeenschap in de gaten houden om epidemieën van cholera en gele koorts te voorkomen. Soms zijn het kleine projecten, soms zijn ze megagroot. Amref kan veel goede resultaten melden. De organisatie kent de lokale samenleving van binnenuit en heeft, zoals ik al zei, jarenlange ervaring.”
Klik op de afbeelding voor meer foto’s
Amref heeft meerdere speerpunten en de strijd tegen vrouwenbesnijdenis is er daar een van. Mede door toedoen van de organisatie is die praktijk in Kenia nu verboden en gaat het in Tanzania ook die kant op. Maar het gaat langzaam, met soms ook weer terugval en de traditie bestaat nog in veel Afrikaanse landen. Rutger: “Wij hebben jonge vrouwen gesproken die zijn besneden. Wat mij in hun tragische verhalen vooral schokte, was dat besnijdenissen vaak worden uitgevoerd door vroedvrouwen. Degenen die toch zelf de complicaties, de pijn en de geregeld fatale afloop zien van hun handelen. Maar blijkbaar wordt die link niet gelegd, vooral door gebrek aan kennis.”
Alle gezinsleden waren emotioneel bij de verdrietige verhalen die ze hoorden. Rutger: “Je bent daar met je vier gezonde dochters in een wereld waar nog iedere dag miljoenen meisjes op die manier gemarteld en mismaakt worden. Marilot: “De rituelen rond besnijdenis variëren per land, per streek. Amref heeft in Kenia en Tanzania met succes alternatieve ceremonies voor de besnijdenisrituelen geïntroduceerd. Maar in bijvoorbeeld Ethiopië, waar de rituelen nog veel heftiger zijn, is nog een lange weg te gaan. Het vergt veel gesprekken, dag in dag uit en van hut tot hut, om de stevig gewortelde tradities te veranderen.”
De Batenburgers zijn nog vervuld van hun belevenissen in Tanzania en het gezin is zeer geïnspireerd door het avontuur. Rutger: “Afgelopen oktober hebben de twee groepen met de hulp van alle goede gevers in totaal 1,2 miljoen euro bij Amref binnengebracht. Wij hebben kunnen zien hoe goed dat geld terechtkomt.” Marilot: “Het was leuk om te horen hoe iedereen op zijn of haar manier geld had ingezameld en de spontane vriendelijkheid van de mensen en de vrolijkheid van de kinderen daar maakten indruk op me. Er was in dat opzicht tijdens die 400 kilometer geen verschil tussen arme of wat rijkere gebieden.” Rutger: “Je wéét het natuurlijk wel, maar daar besef je sterk hoe makkelijk wij het eigenlijk hebben in veel opzichten. Als wij water nodig hebben, draaien we gewoon de kraan open. Daar is water halen meestal een tijdrovende onderneming.”
Major life event
Het feit dat het complete gezin mee was, noemen Rutger en zijn oudste dochter een extra hoogtepunt. Marilot: “We hadden al een sterke gezinsband, maar we wonen niet meer thuis en je leeft je eigen leven: iedereen is druk, druk, druk. Een week lang samen je grenzen verleggen en dat met elkaar ervaren, maakte onze band nog hechter. Overigens hebben we ook leuke banden met andere deelnemers gekregen en is er nog geregeld contact.” Rutger: “Ja, dit was voor mij net zo’n major life event als een bruiloft of een geboorte. Ik was emotioneel toen we de laatste dag over de finish kwamen. Dit hadden we samen gedaan, alles was goed gegaan en iedereen had het gehaald. Zonder ongelukken of grote gezondheidsproblemen. Dat was belangrijk voor mij: ik was natuurlijk wél degene die de anderen dit avontuur had binnen gefietst.”
